Azərbaycanda su hövzələrində müşahidə olunan balıq ölümləri mövsümi xarakter daşısa da, məsələ təkcə hava şəraiti ilə məhdudlaşmır. Rəsmi açıqlamaya əsasən, yay aylarında temperaturun yüksəlməsi nəticəsində suda oksigen səviyyəsinin azalması, xüsusilə gecə saatlarında balıqların bioloji tələbatının ödənilməməsi kütləvi ölüm hallarına səbəb olur. Bununla yanaşı, bəzi göl və təsərrüfatlarda balıq populyasiyasına nəzarətin zəif aparılması problemin miqyasını daha da genişləndirir.
Balıq ölümlərinin əsas səbəblərindən biri məhz istilik və oksigen balansının pozulmasıdır. Dünya üzrə aparılan ekoloji müşahidələrə görə, suyun temperaturu artdıqca onun oksigeni saxlama qabiliyyəti azalır. Bu proses dayanıqlı görünməsə də, xüsusilə qapalı və ya zəif axarlı göllərdə təsirini daha kəskin şəkildə göstərir. FAO və digər beynəlxalq ekoloji qurumların hesabatlarında vurğulanır ki, oksigen çatışmazlığı ilə yanaşı, su hövzələrinin həddindən artıq yüklənməsi balıqlar üçün risk faktorunu ikiqat artırır. Azərbaycan şəraitində bu hal daha çox Abşeron yarımadasındakı göllərdə müşahidə olunur.
Balıq populyasiyasının düzgün idarə olunmaması da mühüm amillər sırasındadır. Bir çox ölkələrdə akvakultura və təbii su hövzələrinə balıq buraxılması ciddi elmi hesablamalara əsaslanır. Növlərin uyğunluğu, suyun həcmi, qida bazası və oksigen dövriyyəsi öncədən qiymətləndirilir. Əks halda, ekosistem daxilində rəqabət güclənir və nəticədə zəif fərdlər yox olur. Azərbaycanda bəzi təsərrüfatların və fərdi istifadəçilərin göllərə həmin mühitə uyğun olmayan balıq növləri buraxması populyasiyanın normadan artıq artmasına gətirib çıxarır ki, bu da yay aylarında kütləvi ölüm riskini yüksəldir.
Qlobal iqlim dəyişiklikləri bu prosesi daha da sürətləndirən faktordur. Son illər bir çox regionda yay mövsümünün daha uzun və daha isti keçməsi müşahidə olunur. Bu tendensiya suların istilik rejimini dəyişir və oksigen balansını pozur. Avropa və Asiya ölkələrində aparılan monitorinqlər göstərir ki, iqlim faktorları ilə yanaşı, insan fəaliyyəti nəticəsində yaranan çirklənmə də oksigen çatışmazlığını dərinləşdirir. Üzvi tullantıların suya daxil olması gecə saatlarında oksigenin daha sürətlə tükənməsinə səbəb olur və balıqlar üçün kritik şərait yaradır.
Mövcud vəziyyət onu göstərir ki, balıq ölümlərinin qarşısının alınması yalnız mövsümi tədbirlərlə məhdudlaşa bilməz. Qlobal praktikada effektiv nəticə verən yanaşmalar sırasında su hövzələrinin daimi monitorinqi, oksigen səviyyəsinin ölçülməsi, populyasiya normativlərinin müəyyən edilməsi və uyğun olmayan balıq növlərinin buraxılmasının qarşısının alınması xüsusi yer tutur. Bu mexanizmlər ekosistemin təbii balansını qorumağa və təsərrüfat fəaliyyətinin davamlılığını təmin etməyə xidmət edir.
Azərbaycanda bu sahədə aparılan müşahidə və açıqlamalar problemin səbəblərinin elmi əsaslarla müəyyən edildiyini göstərir. Uzunmüddətli baxımdan su hövzələrinin yükünün düzgün tənzimlənməsi və populyasiya nəzarətinin gücləndirilməsi həm bioloji müxtəlifliyin qorunmasına, həm də balıqçılıq sektorunun dayanıqlılığına xidmət edəcək.
Nuray,
Aznews.az