Azərbaycan-Türkiyə arasında tranzit daşımaları üzrə açıqlanan son göstəricilər regional logistika əməkdaşlığının miqyasını və struktur xüsusiyyətlərini aydın şəkildə ortaya qoyur. Ötən ilin yekunlarına əsasən iki ölkə arasında tranzit daşımalarının həcmi 4 milyon tona çatıb, cari ilin 11 ayında isə bu göstərici artıq 3,5 milyon tonu ötüb. Rəqəmlər göstərir ki, tranzit axınları ümumilikdə artım trayektoriyasını qoruyur, lakin bu artım daşınma növləri üzrə bərabər paylanmır və əsas yük avtomobil nəqliyyatının üzərində qalır.
Hazırkı mərhələdə Azərbaycan Türkiyə istiqamətində tranzit daşımalarında əsasən avtomobil nəqliyyatına söykənir. İcazə blankları üzrə kvotaların artırılması və xarici avtodaşıyıcılardan alınan bir sıra yığımların ləğv edilməsi bu seqmentdə axınların sürətlənməsinə real təsir göstərib. Bu addımlar tranzit marşrutlarının cəlbediciliyini artırmaqla yanaşı, daşıyıcılar üçün əməliyyat xərclərini aşağı salıb və qısa müddətdə həcmlərin artmasına imkan verib. Qlobal miqyasda da avtomobil daşımaları çeviklik və sürət baxımından üstünlüyünü qoruyur, xüsusilə regiondaxili ticarətdə bu tendensiya daha qabarıq şəkildə müşahidə olunur.
Bununla yanaşı, dəmir yolu daşımaları üzrə vəziyyət fərqli mənzərə yaradır. Cari ildə Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xətti üzrə daşımaların həcmi artsa da, 275 min ton səviyyəsində qalması mövcud potensialla müqayisədə məhdud görünür. Halbuki Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun daşıma qabiliyyəti Azərbaycanın investisiyaları hesabına 5 milyon tona qədər artırılıb. Bu fərq göstərir ki, infrastruktur imkanları ilə real yük axınları arasında hələ də uyğunluq tam təmin olunmayıb. Qlobal ticarət praktikasında dəmir yolu marşrutlarının yüklənməsi yalnız texniki imkanlarla deyil, eyni zamanda tarif siyasəti, marşrut üzrə koordinasiya, yükün mənbə və təyinat bazarlarında logistika zəncirinin uyğunluğu ilə müəyyən olunur.
Orta Dəhliz kontekstində bu məsələ xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Asiya ilə Avropa arasında alternativ nəqliyyat marşrutlarına marağın artması fonunda Bakı-Tbilisi-Qars xətti strateji üstünlüklərə malikdir. Dəniz daşımalarında vaxt və risk amillərinin artdığı dövrlərdə dəmir yolu marşrutları daha stabil və proqnozlaşdırıla bilən həll kimi ön plana çıxır. Lakin mövcud statistika göstərir ki, yük sahiblərinin bu marşruta yönləndirilməsi üçün əlavə təşviq mexanizmlərinə, daha koordinasiyalı tarif və xidmət siyasətinə ehtiyac qalır.
Avtomobil və dəmir yolu daşımaları arasındakı balansın tam formalaşmaması tranzit strategiyasının əsas çağırışlarından biri olaraq qalır. Avtomobil nəqliyyatı qısa məsafələr və çevik çatdırılma üçün əlverişli olsa da, iri həcmli və uzun məsafəli yüklər üçün dəmir yolu iqtisadi baxımdan daha səmərəli hesab olunur. Bu baxımdan Bakı-Tbilisi-Qars xəttinin real yüklənməsi Orta Dəhlizin uzunmüddətli dayanıqlığı üçün mühüm şərtlərdən biri kimi çıxış edir.
Azərbaycan-Türkiyə tranzit əməkdaşlığında kəmiyyət artımı mərhələsi böyük ölçüdə geridə qalıb və hazırda əsas diqqət struktur balansın yaxşılaşdırılmasına yönəlir. Avtomobil daşımalarında əldə olunan nəticələr qısamüddətli effektlər yaratsa da, dəmir yolu tranzitinin genişlənməsi daha sistemli və davamlı iqtisadi fayda vəd edir. Orta Dəhliz üzrə əlavə yük axınlarının cəlb edilməsi isə yalnız infrastruktur imkanları ilə deyil, region ölkələri arasında koordinasiyanın və logistika qərarlarının uyğunlaşdırılması ilə mümkün olacaq.
Aznews.az