Son illər cəmiyyətlərdə diqqətçəkən bir psixoloji və sosial tendensiya formalaşıb: insanlar böyük xəyallar qurmaqdan getdikcə daha çox çəkinir. Bu hal təkcə fərdi ruh halı ilə deyil, qlobal miqyasda dəyişən iqtisadi, texnoloji və sosial reallıqlarla sıx bağlıdır. Əvvəllər irəliyə yönəlmiş ambisiyalar, uzunmüddətli hədəflər və “böyük gələcək” anlayışı motivasiya mənbəyi idisə, indi daha çox ehtiyatlı planlama, riskdən yayınma və qısa müddətli sabitlik axtarışı ön plana çıxır.
Bu dəyişimin əsas səbəblərindən biri qeyri-müəyyənliyin normaya çevrilməsidir. Qlobal iqtisadi dalğalanmalar, sürətlə dəyişən əmək bazarı, texnologiyanın bəzi peşələri qısa zamanda aktuallıqdan salması insanların gələcəyi proqnozlaşdırmaq imkanlarını zəiflədir. Gələcəyin aydın görünmədiyi bir mühitdə böyük xəyallar qurmaq bir çoxları üçün reallıqdan qopma kimi qəbul olunur. Nəticədə insanlar özlərini riskdən qorumaq üçün daha kiçik, idarəolunan hədəflərlə kifayətlənməyə üstünlük verirlər.
Digər mühüm amil gözləntilərlə reallıq arasındakı uçurumdur. Sosial media və rəqəmsal platformalar uzun müddət uğurun idealizə olunmuş, tez və problemsiz obrazını təqdim edib. Bu obrazlarla real həyat arasında yaranan ziddiyyət isə bir çox insan üçün məyusluqla nəticələnib. Böyük xəyal qurub ona çata bilməmək qorxusu zamanla xəyalın özündən imtina etməyə gətirib çıxarır. İnsan psixologiyası üçün uğursuzluq ehtimalı, xüsusilə də ictimai müqayisə fonunda, xəyalların cazibəsini azaldır.
Müasir dövrdə təhlükəsizlik anlayışının dəyişməsi də bu prosesə təsir göstərir. Əvvəllər böyük xəyallar sosial yüksəlişin, statusun və mənanın simvolu idi. İndi isə psixoloji rahatlıq, emosional balans və gündəlik sabitlik daha yüksək dəyər qazanır. İnsanlar böyük məqsədlərin gətirə biləcəyi stressi, uzunmüddətli qeyri-müəyyənliyi və emosional yükü əvvəlki kimi romantikləşdirmir. Bu baxımdan xəyallardan imtina yox, onların ölçüsünün kiçilməsi baş verir.
Təhsil və iş mühitində də bu tendensiyanın izlərini görmək mümkündür. Karyera yollarının qeyri-xətti hala gəlməsi, bir peşədə uzun illər sabit irəliləyiş modelinin zəifləməsi böyük planları daha az real göstərir. İnsanlar artıq “harada olacağam” sualındansa, “necə ayaqda qalacağam” sualına cavab axtarırlar. Bu isə düşüncə tərzini strateji xəyallardan taktiki qərarlara doğru yönəldir.
Bununla yanaşı, böyük xəyalların itməsi tamamilə mənfi proses kimi də qiymətləndirilmir. Bir çox hallarda bu dəyişiklik reallıqla daha sağlam münasibətin formalaşmasına gətirib çıxarır. İnsanlar öz imkanlarını, resurslarını və psixoloji hədlərini daha real qiymətləndirməyə başlayır. Böyük xəyalların yerini daha şüurlu, mərhələli və çevik məqsədlər tutur. Bu isə uzunmüddətli perspektivdə məyusluq riskini azalda bilər.
Nəticə etibarilə, insanların böyük xəyallar qurmaqdan çəkinməsi xəyal gücünün zəifləməsi deyil, dövrün tələb etdiyi uyğunlaşma forması kimi ortaya çıxır. Qeyri-sabit dünyada xəyalların forması dəyişir, lakin tamamilə yox olmur. Sadəcə olaraq, onlar artıq daha səssiz, daha ehtiyatlı və daha real çərçivədə qurulur. Bu isə müasir insanın dəyişən dünyaya verdiyi rasional cavab kimi dəyərləndirilə bilər.
Aznews.az