Bərpa olunan enerji mənbələrinin payı qlobal miqyasda sürətlə artdıqca, əsas çağırışlardan biri istehsal olunan enerjinin yalnız istehlak edildiyi anla məhdudlaşmaması, daha uzun zaman kəsiyində təhlükəsiz və səmərəli şəkildə saxlanmasıdır. Məhz bu kontekstdə İtaliyada hazırlanmış və “CO2 batareyası” kimi tanınan yeni nəsil enerji saxlama texnologiyası enerji keçidinin texniki tərəfinə dair mühüm suallara real cavab təqdim edir. Sardiniya adasında istismara verilən ilk tammiqyaslı qurğu göstərir ki, uzunmüddətli enerji saxlanması artıq nəzəri konsepsiya deyil, praktik olaraq tətbiq edilə bilən modelə çevrilib.
Bu texnologiyanın fərqləndirici cəhəti karbon qazının emissiya problemi kimi deyil, dövri enerji saxlama vasitəsi kimi istifadəsidir. Sistem qapalı dövrədə işləyir və təxminən 2000 ton karbon qazı gündəlik olaraq sıxılıb genişləndirilərək elektrik enerjisinə çevrilir. Burada karbon qazı nə sənaye tullantısı kimi tutulur, nə də atmosferdən çıxarılır. O, sadəcə fiziki xüsusiyyətlərindən istifadə edilən bir işçi maddə rolunu oynayır. Bu yanaşma enerji saxlamada karbonun mənfi imicini neytral texniki resursa çevirir və texnologiyanın ətraf mühitlə əlaqəsini daha balanslı edir.
Enerji Dome sisteminin texniki göstəriciləri onun şəbəkə miqyasında tətbiq üçün uyğun olduğunu göstərir. Qurğu 200 meqavat-saat enerji saxlaya bilir və bu tutum 10 saat ərzində 20 meqavat güc kimi şəbəkəyə ötürülür. İnfrastruktur baxımından isə tələb olunan sahənin nisbətən kiçik olması, tikinti müddətinin iki ildən az çəkməsi və mürəkkəb geoloji şərtlərə ehtiyac duymaması texnologiyanın müxtəlif regionlarda sürətlə yayılmasına imkan yaradır. Bu xüsusiyyətlər onu yalnız texnoloji baxımdan deyil, investisiya və planlama baxımından da cəlbedici edir.
Qlobal marağın artması təsadüfi deyil. Hindistanda iri dövlət enerji şirkətinin bu texnologiyanı tətbiq etməyə hazırlaşması, ABŞ-da minlərlə ev təsərrüfatını əhatə edəcək layihələrin planlaşdırılması göstərir ki, CO2 batareyaları artıq pilot mərhələdən çıxaraq kommersiya miqyasına doğru irəliləyir. Xüsusilə enerji tələbi yüksək olan bazarlarda bu sistemlər bərpa olunan enerji istehsalının qeyri-sabitliyini kompensasiya etmək üçün mühüm alətə çevrilə bilər.
Məlumat mərkəzləri kimi fasiləsiz enerji tələb edən infrastruktur obyektlərinin bu texnologiyaya maraq göstərməsi də diqqətəlayiqdir. Günəş və külək enerjisinin mövcud olmadığı saatlarda belə təmiz və davamlı enerji təminatı məsələsi qlobal texnologiya şirkətləri üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Uzunmüddətli enerji saxlama sistemlərinə yönələn bu maraq, bərpa olunan enerjinin yalnız istehsal mərhələsində deyil, istifadədə də etibarlı alternativə çevrilməsi məqsədi daşıyır.
Mövcud enerji saxlama texnologiyaları ilə müqayisə aparıldıqda CO2 batareyalarının mövqeyi daha aydın görünür. Litium-ion batareyaları qısa müddətli saxlamada effektiv olsa da, saatlar və günlər üzrə enerji ötürülməsi üçün yüksək xərclərlə üzləşir. Digər alternativlər isə ya xammal asılılığı, ya texniki mürəkkəblik, ya da coğrafi məhdudiyyətlər səbəbindən geniş miqyasda tətbiq olunmur. CO2 əsaslı sistemlər isə kritik minerallardan asılı deyil, mövcud sənaye təchizat zəncirlərinə uyğun gəlir və uzun istismar müddəti vəd edir.
İqtisadi baxımdan da bu model diqqət çəkir. Şirkətin hesablamalarına görə, saxlama tutumu artdıqca kilovat-saat başına düşən xərclər əhəmiyyətli dərəcədə azalır və sistem litium-ion batareyalarından təxminən 30 faiz daha ucuz başa gələ bilər. Bu isə uzunmüddətli enerji saxlama bazarında qiymət amilinin texnologiyanın xeyrinə işlədiyini göstərir.
Bütün bu amillər göstərir ki, CO2 batareyaları bərpa olunan enerji sistemlərinin ən zəif həlqələrindən birinə funksional cavab verir. Enerji istehsalı ilə istehlakı arasında körpü rolunu oynayan bu texnologiya, enerji keçidinin texniki dayanıqlığını artırmaqla yanaşı, karbonla bağlı müzakirələrə də yeni baxış gətirir. Əgər planlaşdırıldığı kimi bu sistemlər qlobal miqyasda geniş tətbiq olunarsa, bərpa olunan enerjinin şəbəkə etibarlılığı ilə bağlı əsas maneələrdən biri aradan qalxa bilər.
Aznews.az