Çinin Azərbaycana birbaşa xarici investisiyalarının həcmi 2025-ci ilin birinci yarısının sonuna 405 milyon ABŞ dollarına çataraq son illərdə formalaşan yeni iqtisadi əməkdaşlıq mərhələsini aydın şəkildə ortaya qoyur. Avrasiya İnkişaf Bankının məlumatlarına əsasən, bu göstərici 2017-ci ilin əvvəlindəki səviyyə ilə müqayisədə əhəmiyyətli artımı əks etdirir və Çin kapitalının Azərbaycandakı mövcudluğunun daha sistemli və uzunmüddətli xarakter aldığını göstərir. Xüsusilə 2022-ci ildən sonra investisiyaların orta illik artım tempinin təxminən iki dəfə yüksəlməsi qlobal iqtisadi qeyri-müəyyənliklər fonunda bu istiqamətin Çin üçün strateji əhəmiyyət kəsb etdiyini nümayiş etdirir.
Mövcud investisiya portfelinin əsas hissəsinin emal sənayesində cəmlənməsi diqqətçəkən struktur dəyişikliklərindən biridir. Çinin Azərbaycana yönəlmiş birbaşa investisiyalarının 88 faizinin məhz bu sahəyə düşməsi ölkənin xammal ixracatçısından əlavə dəyər yaradan istehsal platformasına transformasiya prosesinə uyğun gəlir. 2016-cı illə müqayisədə emal sənayesinə yatırılan vəsaitlərin demək olar ki, 40 dəfə artması Çin şirkətlərinin Azərbaycanda yalnız bazar payı deyil, həm də istehsal zəncirinin bir hissəsi olmaq niyyətində olduğunu göstərir. Qlobal miqyasda Çin investisiyalarının son illərdə daha çox istehsal və texnologiya yönümlü ölkələrə istiqamətlənməsi fonunda Azərbaycan bu baxımdan regional istehsal mərkəzi kimi formalaşan ölkələr sırasında yer almağa başlayır.
Enerji sahəsində həyata keçirilən layihələr Çin investisiyalarının yeni mərhələdə hansı istiqamətə yönəldiyini göstərən əsas göstəricilərdən biridir. Qobustanda və Böyükşor ərazisində planlaşdırılan günəş elektrik stansiyaları və enerji saxlanc sistemləri Azərbaycanın bərpa olunan enerji potensialının kommersiya mərhələsinə keçdiyini göstərir. Bu layihələr təkcə enerji istehsalı ilə məhdudlaşmır, həm də enerji saxlancı və şəbəkə sabitliyi kimi texnoloji komponentləri əhatə edir ki, bu da Çin şirkətlərinin yalnız investor deyil, texnoloji tərəfdaş kimi çıxış etdiyini göstərir. Qlobal enerji bazarlarında yaşıl enerji layihələrinin artan payı fonunda bu yanaşma Azərbaycanın enerji ixracatının strukturunun şaxələndirilməsinə real töhfə verə bilər.
Sənaye layihələri çərçivəsində Sumqayıtda elektrik avtobuslarının istehsalının planlaşdırılması isə Çin investisiyalarının nəqliyyat və şəhər infrastrukturu ilə inteqrasiya olunduğunu göstərir. Bu cür layihələr idxaldan asılılığın azaldılması ilə yanaşı, yerli istehsal kompetensiyalarının formalaşmasına imkan yaradır. Eyni zamanda, Ağdam Sənaye Parkında lift və eskalator istehsalı kimi layihələr investisiyaların yalnız paytaxt və iri sənaye zonaları ilə məhdudlaşmadığını, regionların sənayeləşməsi istiqamətində də rol oynadığını göstərir. Bu tendensiya beynəlxalq investisiya təcrübəsində daha balanslı regional inkişaf modelinə uyğun yanaşma kimi qiymətləndirilir.
Diqqətçəkən məqamlardan biri də Çin investisiyalarının əsasən özəl kapital hesabına və dövlət büdcə dəstəyi olmadan reallaşdırılmasıdır. Qlobal miqyasda Çin investisiyaları ilə bağlı tez-tez müzakirə olunan dövlət subsidiyaları və geosiyasi təsirlər fonunda Azərbaycandakı layihələrin kommersiya əsaslı olması investisiya mühitinin iqtisadi rasionalitet üzərində qurulduğunu göstərir. Bu yanaşma layihələrin uzunmüddətli dayanıqlılığını və bazar mexanizmlərinə uyğun fəaliyyətini təmin edən amil kimi çıxış edir.
Beynəlxalq maliyyə institutlarının Azərbaycandakı fəaliyyəti ilə Çin investisiyalarının paralel inkişafı ölkənin kapital cəlbetmə strukturunun şaxələndiyini göstərir. Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Asiya İnkişaf Bankı və digər institutların sənaye, maliyyə və bərpa olunan enerji sahələrinə yönəlmiş maliyyələşdirmələri ilə Çin özəl investisiyalarının üst-üstə düşməsi Azərbaycanın uzunmüddətli iqtisadi strategiyasında bu sahələrin prioritet olduğunu təsdiqləyir. Orta illik maliyyələşdirmə həcminin son onillikdə kəskin artması isə investisiya mühitinin institusional baxımdan daha cəlbedici mərhələyə keçdiyini göstərən göstərici kimi çıxış edir.
Ümumilikdə, Çin investisiyalarının strukturunda müşahidə olunan dəyişikliklər Azərbaycanın iqtisadi modelində baş verən transformasiya ilə paralel inkişaf edir. Emal sənayesinə və yaşıl enerjiyə yönələn kapital axınları ölkənin ixrac strukturunun və texnoloji potensialının genişlənməsi üçün əlverişli zəmin yaradır. Mövcud göstəricilər bu əməkdaşlığın qısamüddətli layihələrdən daha çox, uzunmüddətli iqtisadi inteqrasiya məntiqi üzərində qurulduğunu göstərir və regional iqtisadi xəritədə Azərbaycanın mövqeyinin möhkəmlənməsinə xidmət edən amil kimi qiymətləndirilir.
Aznews.az