Azərbaycanda rəqəmsal iqtisadiyyata dair statistik göstəricilər sisteminin hazırlanması iqtisadi idarəetmədə məlumat əsaslı yanaşmaya keçidin institusional mərhələsi kimi dəyərləndirilir. Prezident İlham Əliyevin təsdiqlədiyi 2026–2030-cu illəri əhatə edən Dövlət Proqramına əsasən, 2027–2030-cu illərdə rəqəmsal iqtisadiyyat üzrə vahid və metodoloji cəhətdən uzlaşdırılmış statistika mexanizmi formalaşdırılacaq. Dövlət Statistika Komitəsinin əsas icraçı, İqtisadiyyat Nazirliyi və Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin isə prosesdə iştirakçı qurumlar kimi müəyyənləşdirilməsi bu istiqamətin təkcə texniki hesabat aləti deyil, iqtisadi siyasətin mühüm dayaq nöqtəsi kimi nəzərdə tutulduğunu göstərir.
Qlobal təcrübə sübut edir ki, rəqəmsal iqtisadiyyat ənənəvi statistika alətləri ilə tam əhatə olunmur. OECD, Dünya Bankı və Avropa İttifaqının statistik qurumları son illərdə elektron ticarət, platforma iqtisadiyyatı, rəqəmsal xidmət ixracı və məlumat əsaslı biznes modellərinin ÜDM-dəki payını ölçmək üçün ayrıca metodoloji çərçivələr formalaşdırıb. Bir çox ölkədə rəqəmsal sektorun real çəkisi rəsmi statistikada ya aşağı qiymətləndirilir, ya da geniş xidmətlər kateqoriyası daxilində parçalanır. Azərbaycanda ayrıca göstəricilər sisteminin yaradılması bu sahədə şəffaflığın və ölçülə bilənliyin artırılmasına xidmət edir.
Elektron ticarətə dair sorğuların təhlili və beynəlxalq metodoloji tövsiyələrin tətbiqi bu sistemin əsas istiqamətlərindən biri kimi ön plana çıxır. Son illərdə ölkədə onlayn ticarət, rəqəmsal ödənişlər və elektron xidmətlərin genişlənməsi iqtisadi dövriyyənin mühüm hissəsinin rəqəmsal mühitə keçdiyini göstərir. İnkişaf etmiş iqtisadiyyatlarda rəqəmsal ticarətin pərakəndə satışda 20–30 faizə yaxın paya malik olduğu şəraitdə, bu fəaliyyətlərin dəqiq ölçülməsi fiskal siyasət, vergi bazasının genişləndirilməsi və rəqabət mühitinin qiymətləndirilməsi üçün əsas göstəricilərdən birinə çevrilib. Yeni statistik sistem bu boşluğun mərhələli şəkildə aradan qaldırılmasına yönəlib.
Rəqəmsal iqtisadiyyatın ölçülməsi yalnız ticarət göstəriciləri ilə məhdudlaşmır. Platforma əsaslı məşğulluq, rəqəmsal xidmət ixracı, proqram təminatı və informasiya texnologiyaları üzrə yaradılan əlavə dəyər, həmçinin məlumat və rəqəmsal infrastruktur yatırımlarının iqtisadi təsiri bu çərçivədə nəzərə alınan əsas komponentlər sırasındadır. Beynəlxalq praktikada bu göstəricilər əmək bazarındakı struktur dəyişikliklərinin, məhsuldarlıq dinamikasının və yeni iqtisadi fəaliyyət formalarının daha dəqiq təhlilinə imkan yaradır. Azərbaycanda bu istiqamətdə statistik bazanın formalaşdırılması iqtisadi qərarların daha əsaslandırılmış müstəvidə qəbuluna şərait yaradır.
Statistik infrastrukturun gücləndirilməsi beynəlxalq müqayisə imkanlarını da genişləndirir. Rəqəmsal iqtisadiyyat üzrə ölçülə bilən və müqayisə edilə bilən göstəricilər ölkənin regional və qlobal reytinqlərdə mövqeyinin daha obyektiv qiymətləndirilməsini təmin edir. Xüsusilə texnologiya və innovasiya yönümlü investorlar üçün bu cür məlumatların mövcudluğu investisiya qərarlarında mühüm analitik baza rolunu oynayır. Bu baxımdan, nəzərdə tutulan sistem statistik hesabatla yanaşı, iqtisadi cəlbediciliyi dəstəkləyən institusional mexanizm funksiyasını daşıyır.
Ümumilikdə, rəqəmsal iqtisadiyyat üzrə statistik göstəricilər sisteminin yaradılması rəqəmsal fəaliyyətin real miqyasının müəyyənləşdirilməsi, iqtisadi siyasətin effektivliyinin artırılması və uzunmüddətli planlaşdırmada qeyri-müəyyənliyin azaldılması baxımından əhəmiyyətli addım kimi çıxış edir. Dövlət Proqramının icrası nəticəsində formalaşacaq statistika bazası rəqəmsal transformasiyanın iqtisadi təsirlərini sistemli şəkildə ölçən əsas institusional platformaya çevrilə bilər.
Aznews.az