Prezident İlham Əliyevin İtaliyaya işgüzar səfəri çərçivəsində imzalanmış və artıq icrasına başlanılan anlaşma memorandumu Azərbaycanın enerji və aqrar siyasətinin kəsişməsində yeni istiqamət formalaşdırır. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, SOCAR və İtaliyanın Eni şirkəti arasında əməkdaşlıq deqradasiyaya uğramış torpaqlarda yağlı bitkilərin becərilməsi, torpaq münbitliyinin bərpası və bioyanacaq istehsalı potensialının qiymətləndirilməsini hədəfləyir. Bu yanaşma bir tərəfdən iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma, digər tərəfdən isə neft törəmələrinə alternativ enerji məhsullarının formalaşdırılması baxımından aktualdır.
Qlobal miqyasda bioyanacaq bazarı son on ildə sürətlə genişlənir. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin məlumatlarına əsasən, bioyanacaq istehsalı 2010–2023-cü illər ərzində təxminən iki dəfə artıb və xüsusilə Avropa İttifaqında nəqliyyat sektorunda alternativ yanacaqların payının yüksəldilməsi əsas prioritetlərdən biridir. İtaliyanın Eni şirkəti də bu sahədə qabaqcıl təcrübəyə malikdir və ənənəvi neft emalı zavodlarının bioemal müəssisələrinə çevrilməsi üzrə həyata keçirdiyi layihələr qlobal miqyasda model kimi təqdim olunur. Azərbaycanın bu təcrübədən faydalanmaq istəyi enerji keçidi strategiyasının tədricən sənaye səviyyəsinə daşındığını göstərir.
Pilot layihənin Kürdəmir Təcrübə Sınaq Stansiyasında icrası bioyanacaq təşəbbüsünün elmi əsaslar üzərində qurulduğunu nümayiş etdirir. Şoran və deqradasiyaya uğramış torpaqlarda müxtəlif yağlı bitkilərin sınaqdan keçirilməsi həm aqrar istehsalın diversifikasiyası, həm də istifadəsiz torpaq resurslarının iqtisadi dövriyyəyə qaytarılması baxımından əhəmiyyətlidir. Təcrübə nəticələri göstərir ki, saflor, günəbaxan və gənəgərçək bitkilərinin seçilmiş sortları məhsuldarlıq baxımından Azərbaycan şəraitinə uyğunluq nümayiş etdirir. Məsələn, günəbaxanın bəzi sortlarında hektardan 6 tondan artıq məhsuldarlığın əldə olunması bu bitkilərin kommersiya potensialının mövcudluğunu göstərən real göstəricidir.
Bu nəticələr bioyanacaq istehsalının yalnız enerji layihəsi deyil, eyni zamanda kənd təsərrüfatında yeni istehsal sahəsinin formalaşması kimi qiymətləndirilməsinə imkan verir. Qlobal təcrübədə bioyanacaq üçün istifadə olunan yağlı bitkilər əsasən marjinal torpaqlarda əkilir ki, bu da ərzaq təhlükəsizliyi ilə ziddiyyət yaratmır. Azərbaycanda da deqradasiyaya uğramış torpaqlarda bu istiqamətin inkişafı həm ekoloji tarazlığın bərpasına, həm də regionlarda əlavə gəlir mənbələrinin formalaşmasına töhfə verə bilər.
Anlaşma memorandumu çərçivəsində ənənəvi neft emalı zavodlarının bioyanacaq istehsalına uyğunlaşdırılması imkanlarının araşdırılması sənaye baxımından ayrıca əhəmiyyət kəsb edir. Dünyada enerji şirkətləri karbon intensiv fəaliyyət modelindən tədricən uzaqlaşaraq, emal güclərini aşağı karbonlu məhsullara yönəldirlər. Bu kontekstdə Azərbaycanın mövcud sənaye infrastrukturu üzərində yeni texnoloji xəttlərin qurulması həm əlavə investisiya cəlbediciliyi, həm də ixrac potensialının genişlənməsi baxımından rasional yanaşma kimi qiymətləndirilir.
Ümumilikdə, pilot layihənin ilkin nəticələri göstərir ki, bioyanacaq və mühərrik yağlarının yerli xammal hesabına istehsalı real iqtisadi perspektivlərə malikdir. Elmi tədqiqatların davam etdirilməsi, iqtisadi səmərəliliyin qiymətləndirilməsi və genişmiqyaslı əkin imkanlarının mərhələli şəkildə araşdırılması bu təşəbbüsün uzunmüddətli davamlılığını müəyyən edəcək əsas amillərdir. Mövcud tendensiyalar fonunda bu əməkdaşlıq Azərbaycanın enerji keçidi və aqrar modernləşmə strategiyalarını birləşdirən funksional model kimi formalaşa bilər.
Aznews.az