Elektromobillərin qlobal miqyasda sürətlə kütləviləşməsi neft bazarında uzunmüddətli struktur dəyişikliklərini formalaşdıran əsas amillərdən birinə çevrilir. Son illərdə aparılan statistik müşahidələr göstərir ki, nəqliyyat sektorunda enerji istehlakının tərkibi tədricən dəyişir və bu dəyişiklik neftə olan tələbatın artım tempinə birbaşa təsir edir. Mövcud tendensiyalar elektromobillərin neft bazarını dərhal əvəz etməsindən çox, onun inkişaf trayektoriyasını yenidən müəyyənləşdirdiyini göstərir.
Qlobal neft istehlakının təxminən yarısı yol nəqliyyatı sektorunun payına düşür. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin məlumatlarına əsasən, elektromobillərin satışında son on ildə müşahidə olunan çoxqatlı artım benzin və dizelə olan tələbatın artımını əhəmiyyətli dərəcədə zəiflədir. Xüsusilə Çin, Avropa İttifaqı və ABŞ kimi iri bazarlarda elektriklə işləyən avtomobillərin payının yüksəlməsi gündəlik neft tələbatının milyon barel ifadəsində artımını məhdudlaşdıran əsas faktor kimi çıxış edir. Bu, neft bazarında tələbatın kəskin azalmasından çox, artımın ləngiməsi formasında özünü göstərir.
Elektromobillərin təsiri yalnız yanacaq istehlakı ilə məhdudlaşmır. Avtomobil parkının elektrikləşməsi neft məhsulları üzrə tələbin strukturunu dəyişir. Mühərrik yağları, texniki mayelər və bəzi neft-kimya məhsullarına olan tələbatda nisbi azalma müşahidə olunur. Bununla yanaşı, neft-kimya sənayesində plastiklər və sintetik materiallar üzrə tələbin qorunması neftin sənaye əhəmiyyətinin tam aradan qalxmadığını göstərir. Qlobal təcrübə sübut edir ki, nəqliyyatda elektrikləşmə neftin rolunu daraldır, lakin onu iqtisadiyyatdan tam çıxarmır.
Neft bazarında qiymət mexanizmləri də elektromobillərin yayılmasına həssasdır. Tələbat artımının zəifləməsi uzunmüddətli perspektivdə neft qiymətlərinin daha dəyişkən və siklik xarakter almasına səbəb olur. Qısa müddətdə geosiyasi risklər və hasilat qərarları qiymətləri müəyyən etsə də, orta və uzun müddətdə bazar iştirakçıları elektromobillərin yayılma sürətini əsas fundamental göstəricilərdən biri kimi nəzərə alırlar. Bu da investisiya qərarlarında ehtiyatlı yanaşmaların artmasına gətirib çıxarır.
Eyni zamanda, neft ixracatçısı olan ölkələr üçün elektromobillərin kütləviləşməsi gəlir strukturunun şaxələndirilməsi məsələsini aktuallaşdırır. Bir çox enerji istehsalçıları neft gəlirlərini bərpa olunan enerji, hidrogen və petrokimya sahələrinə yönəltməklə uzunmüddətli riskləri azaltmağa çalışır. Qlobal enerji keçidi kontekstində bu strategiya neftin tədricən azalan roluna adaptasiya mexanizmi kimi qiymətləndirilir.
Ümumilikdə, elektromobillərin kütləviləşməsi neft bazarına ani şok effekti yaratmır, lakin bazarın uzunmüddətli inkişaf trayektoriyasını dəyişir. Tələbatın artım tempinin zəifləməsi, məhsul strukturunun transformasiyası və investisiya davranışındakı dəyişikliklər neft bazarının yeni mərhələyə daxil olduğunu göstərir. Bu mərhələdə neft qlobal enerji balansında hələ də mühüm rol oynasa da, onun dominant mövqeyi tədricən zəifləyir və enerji bazarı daha çox şaxələndirilmiş modelə doğru istiqamətlənir.
Aznews.az