2025-ci il qlobal maliyyə bazarları üçün ziddiyyətli, lakin istiqamətverici bir dövr kimi yadda qaldı. ABŞ, Avropa, Hindistan və Yaponiya fond bazarlarının ili tarixi maksimumlara yaxın səviyyələrdə başa vurması investor nikbinliyinin gücləndiyini göstərsə də, ilin gedişində baş verən hadisələr bu yüksəlişin nə qədər həssas zəmin üzərində qurulduğunu ortaya qoydu. Süni intellektin gəlirlilik potensialına dair gözləntilər, aşağı risk əlavələri ilə borclanma imkanları və bazar iştirakçılarının risk iştahasının artması ili formal olaraq uğurlu göstərən əsas amillər idi.
Lakin aprel ayında ABŞ-də tətbiq olunan genişmiqyaslı tarif qərarları bu balansı qısa müddətdə pozdu. Qlobal ticarətə yönəlmiş bu addımlar investorları təhlükəsiz aktivlərə yönəltmək əvəzinə ABŞ dövlət istiqrazları və dolların özünün risk mənbəyi kimi qiymətləndirilməsinə gətirib çıxardı. Qısa müddət sonra qərarların yumşaldılması bazarların bərpasına şərait yaratdı, lakin bu epizod ABŞ aktivlərinin avtomatik etibarlı sığınacaq statusunun müzakirə mövzusuna çevrildiyini göstərdi. Xarici investorların dollar mövqelərini daha aktiv şəkildə hedc etməsi bu etimadın tam bərpa olunmadığını təsdiqlədi.
Fond bazarlarında da illərlə formalaşmış nisbətlər dəyişdi. ABŞ səhm bazarı əvvəlki iki ilin güclü artım tempini qorusa da, 2025-ci ildə liderliyi itirdi. Avropada fiskal stimullar və müdafiə xərclərinin artması fond bazarlarını canlandırdı, xüsusilə Yunanıstan, İtaliya və İspaniya kimi əvvəllər kənarda qalan bazarlar ön plana çıxdı. İnkişaf etməkdə olan bazarların, o cümlədən Cənubi Koreyanın, gəlirlilik baxımından inkişaf etmiş bazarları üstələməsi investor axınlarının coğrafi olaraq daha balanslı şəkildə paylandığını göstərdi.
Pul-kredit siyasətində yumşalma geniş yayılsa da, istiqraz bazarlarının reaksiyası məhdud qaldı. ABŞ, Avropa və Böyük Britaniyada faiz endirimlərinə baxmayaraq uzunmüddətli istiqraz gəlirliliklərinin yüksək səviyyədə qalması inflyasiya gözləntiləri və dövlət borcunun artımı ilə bağlı narahatlıqların davam etdiyini göstərir. Almaniya və Yaponiya kimi ölkələrdə uzunmüddətli borclanma dəyərinin yüksəlməsi investorların real gəlir tələblərini artırdığını ortaya qoyur.
Bu mühitdə inflyasiyaya qarşı qoruyucu alətlərə yanaşma da dəyişdi. Qızılın qiymətinin ilin əvvəlindən etibarən 60 faizdən çox artması investorların ənənəvi təhlükəsiz aktivlərə üstünlük verdiyini göstərdi. Bitkoin isə məhdud emissiya xüsusiyyətinə baxmayaraq bu rolu doğrulda bilmədi və riskli aktivlər kateqoriyasında qaldı. Kriptovalyutanın texnologiya səhmləri ilə paralel hərəkət etməsi onun daha çox risk iştahasının göstəricisi kimi qəbul edildiyini gücləndirdi.
Özəl bazarlar da əvvəlki illərlə müqayisədə cazibəsini qismən itirdi. Yüksək borclanma xərcləri və geosiyasi qeyri-müəyyənliklər sövdələşmələrin azalmasına səbəb oldu, kapitalın geri dönüş tempi zəiflədi. Bu isə institusional investorların özəl aktivlərə ehtiyatlı yanaşmasına gətirib çıxardı. Sektorun fərdi investorlar üçün açılması cəhdləri fonunda risklərin düzgün qiymətləndirilməsi məsələsi daha aktual hala gəldi.
Ümumilikdə, 2025-ci il bazarlarda rekord göstəricilərlə yanaşı, uzunmüddətli tendensiyaların dəyişdiyi bir mərhələ kimi çıxış etdi. Etibarlı hesab olunan aktivlərin statusu yenidən nəzərdən keçirildi, coğrafi və aktiv sinfi üzrə balans dəyişdi, risk anlayışı daha çevik və kontekstual xarakter aldı. Bu dinamika qlobal investisiya mühitinin yeni davranış modellərinə uyğunlaşma mərhələsinə daxil olduğunu göstərir.
Aznews.az