Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycanın yunan qozu idxalının 17,3 milyon ABŞ dollarına çatması daxili istehlak bazarında bu məhsula tələbin stabil qaldığını göstərir. Dəyər ifadəsində 8 faizlik artım fonunda idxal həcminin 3 faiz azalması isə bazarda qiymət faktorunun rolunun gücləndiyini göstərən mühüm göstərici kimi çıxış edir. Bu mənzərə təkcə istehlak dinamikası ilə deyil, həm də tədarük coğrafiyasındakı dəyişikliklərlə bağlıdır.
Son dövrdə idxal strukturunda Mərkəzi Asiya ölkələrinin çəkisinin artması açıq şəkildə müşahidə olunur. Özbəkistandan idxalın dəyər ifadəsində 2,7 dəfə, kəmiyyət baxımından isə 2,8 dəfə artması Azərbaycanın alternativ tədarük mənbələrinə yönəldiyini göstərir. Qırğızıstandan tədarükün də əhəmiyyətli artımı bu tendensiyanı gücləndirir. Bu dəyişikliklər logistik xərclərin optimallaşdırılması, regional ticarət əlaqələrinin genişlənməsi və təchizat risklərinin diversifikasiyası baxımından rasional addım kimi qiymətləndirilə bilər.
Eyni zamanda, Ukraynadan idxalın kəskin azalması əvvəlki illərdə formalaşmış asılılığın zəiflədiyini göstərir. 2024-cü ildə idxal edilmiş yunan qozunun təxminən 59 faizinin Ukraynanın payına düşməsi həmin dövrdə bu ölkənin əsas tədarükçü rolunu oynadığını göstərirdi. Cari dövrdə isə bu payın əhəmiyyətli dərəcədə azalması təkcə bazar qərarlarının deyil, həm də geosiyasi və logistika amillərinin idxal strukturuna təsirini əks etdirir.
Çin və Çilidən idxalın artması Azərbaycanın qoz bazarında daha geniş coğrafiyaya açıldığını göstərir. Bu ölkələrdən gətirilən məhsulların həcmi nisbətən kiçik olsa da, artım tempi idxalçıların yeni bazarları sınaqdan keçirdiyini və uzunmüddətli perspektivdə tədarük zəncirini daha elastik etmək niyyətində olduğunu göstərir. Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Türkiyədən uzun fasilədən sonra idxalın bərpa olunması da bazarın tam qapanmış tədarük modellərindən uzaqlaşdığını təsdiqləyir.
Dəyər artımı ilə yanaşı kəmiyyət azalması idxal olunan məhsulun keyfiyyətinə və emal səviyyəsinə dair tələblərin artması ilə də bağlı ola bilər. Qida sənayesində və pərakəndə satışda keyfiyyətli xammala yönəlmə qiymətlərin orta səviyyəsini yüksəldir. Bu isə idxal statistikasında həcmin azalması, lakin dəyərin artması kimi əks olunur.
Uzunmüddətli baxışda yunan qozu idxalında müşahidə olunan struktur dəyişiklikləri Azərbaycanın ərzaq bazarında tədarük risklərini azaltmaq və regional tərəfdaşlarla iqtisadi əlaqələri gücləndirmək istiqamətində daha balanslı model formalaşdırdığını göstərir. Bu proses daxili istehsal imkanlarının genişləndirilməsi ilə paralel aparıldığı halda, idxaldan asılılığın mərhələli şəkildə azaldılmasına da zəmin yarada bilər.
Aznews.az