“Müxalifət hakimiyyətə gəlsə, qan dizə çıxar“-MÜSAHİBƏ
5 İyul 2014 08:13 (UTC+04:00)
"AXCP və Müsavatın tutduğu mövqe Azərbaycan müxalifətini məhv edib"
"Nə qədər ki, Azərbaycanda bu iki partiya var, müxalifətin gücü, potensialı ilə nəsə etmək mümkün olmayacaq"
Azərbaycan Demokrat Partiyasının (ADP) sədri Sərdar Cəlaloğlunun AzNews.az-a müsahibəsi:
-Sərdar bəy, müxalifət niyə fəaliyyətsiz durumdadır?
-Bunun iki səbəbi var, biri obyektiv, digəri də subyektiv səbəbdir. Obyektiv səbəb ondan ibarətdir ki, Azərbaycanda siyasi müxalifətçilik etmək üçün hüquqi, siyasi, iqtisadi zəmin yoxdur. Bu nə deməkdir? Birincisi, siyasi partiyaların konstitusiyada yeri müəyyən olunmayıb, qanun tam fəaliyyət üçün imkan yaratmır. Partiyaların xalqla təması, KİV-ə çıxışı qadağan olunub. Partiyalara üzv olanlara qarşı təzyiqlər olduğundan camaat dəstək verməkdən çəkinir. Müxalifətin özündən qaynaqlanan səbəblər də var. Liderlərin bir araya gələ bilməməsi, əsassız ambisiyilar, dəyişən dünyada Azərbaycan müxalifətinin dəyişməməsi əngəllər yaradır. AXC-Müsavat modeli 1988-ci ilin modelidir, müasir deyil. Yeni nəsil formalaşıb, xalq hərəkatını görməyiblər, dediyimiz sözlər onlara nağıl kim gəlir. Liderlər isə həmin dövrün əhval-ruhiyyəsini davam etdirirlər, ona görə də yadlaşma prosesi gedir. Bu məsələlərdə beynəlxalq situasiyanı da nəzərə almaq lazımdır. Yaxın Şərqdəki, Ukraynadakı vəziyyəti nəzərə alıb, ölkədə destabilizasiyaedici hərəkətlər etmək Rusiyanın, Ermənistanın Azərbaycana müdaxiləsinə yol aça bilər. Şəxsən mən bu səbəblərə görə aktivlik etmirəm. Başqa liderlərin isə aktiv olmamalarına səbəb bir-birlərini qəbul etməmələridir.
-Yəni, siz hazırki iqtidarla razılaşırsız?
-Azərbaycandakı hazırki durum beynəlxalq şərtlərə görə tam uyğundur. İndiki halda durumu qətiyyən dəyişmək olmaz. Çünki dərhal ölkə müstəqilliyini itirə bilər. Azərbaycanda hakimiyyətə qarşı hər hansı aktivlik olarsa, 1996-cı ildə etmişdik-ölkə ciddi zərbə alar.
-Elə sona qədər vəziyyət olduğu kimi qalmalıdır?
-Kim deyir ki, olduğu kimi qalmalıdır? Deməyim odur ki, küçə hərəkatı əvəzinə başqa alternativ qoymaq lazımdır. Bu da iqtidarla dialoqa getmək, beynəlxalq ictimaiyyətlə işləməkdir. Çalışmaq lazımdır ki, beynəlxalq təşkilatlar hakimiyyətə təzyiq etsinlər, hakimiyyət də islahatlar yolu ilə lazımi dəyişikliklər etsin. İki yol var: ya küçə hərəkatı, ya da dialoq. Deyəndə ki, dialoq lazımdır, müxalifət xorla deyir ki, lazım deyil. Yaxşı, küçədə bir şey edə bilmirsən, dialoqa da getmirsən... Belə çıxır, vəziyyət belə də qalacaq. Mən 2005-ci ildə dəyişdim, hamı dedi ki, Sərdar Cəlaloğlu satqın çıxdı. Satılmamışam, neçə dəfə deputat seçilsəm də, imkan vermədilər. Mənim "Konstruktiv müxalifət" ideologiyası dəyişən dünyanın şərtlərinə uyğun idi. Dəyişmədiklərinə görə bu vəziyyətdə qalıblar.
-Bu gedişlə müxalifətin birliyinin yaradılması mümkündürmü?
-Reallıq budur ki, Azərbaycanda kifayət qədər gücə malik iki partiya var: AXCP və Müsavat. Bunun da səbəbi var. Bu partiyaların rəhbərləri hakimiyyətdə olublar, bəhrələniblər, iqtisadi mənbələri var. Əli Kərimli də, İsa Qəmbər də hakimiyyətdə olublar, özlərinə müəyyən biznes qurublar. Oradan da pulları gəlir, pis-yaxşı partiyalarını saxlayırlar. Ona görə də ətraflarına müəyyən qədər adam toplaya biliblər. Beynəlxalq təşkilatlar da bunlarla əməkdaşlıq etməkdə maraqlıdır, çünki keçmiş iqtidar olublar və bu hazırki hakimiyyətə qarşıdırlar. Amma bunu aşıq demək lazımdır ki, bu iki partiyanın tutduğu mövqe Azərbaycan müxalifətini məhv edib. Nə qədər ki, bu iki partiya var, ölkədə müxalifətin gücü, potensialı ilə nəsə etmək mümkün olmayacaq. Bunlar, ümumiyyətlə, bir araya gəlmək istəmirlər. Nə vaxt müxalif qüvvələr bir araya gəliblər, birlik yaradıblar, bunlar həmin birlikləri dağıdıblar. Bu iki partiya həmişə bir-birlərinə düşmən olublar.
-Siz də prezident seçkisindən öncə yaradılan əksər müxalif qüvvələrin toplaşdığı Milli Şuraya dəstək vermədiniz, əksinə, tənqid etdiniz...
-Milli Şura Rusiyanın proyekti idi. Biləsiniz, Ukraynada baş verən hadisələr Azərbaycana gəlirdi. Bunu da Rusiya planlamışdı. Təsəvvür edin, İlham Əliyevin əlində real güc var idi. Bunlar da bu real gücə qarşı çıxmaq üçün Rusiyadan dəstək alacaqdılar. Nə baş verəcəkdi? Tam əminliklə deyirəm ki, Ölkədə Ukrayna ssenarisi baş verəcəkdi.
-Millətin üzdə olan simaları necə ola bilər ki, milli maraqları başqa dövlətin maraqlarına qurban versinlər?
-Onlar düşüncəsinə görə, hakimiyyət o qədər qəddardır ki, rusdan və ermənidən də pisdir. Fikirləşirdilər ki, Rusiyanın dəstəyi ilə hakimiyyətə gələrlər, Qərb də Rusiya təzyiq edər, təsiri azalar. Başa düşmürdülər ki, Rusiya bunları hakimiyyətə gətirməz. Həm də elə olan məqamda Qərb istəsəydi də, hadisələrə nəzarət edə bilməyəcəkdi. Rusiya səni hakimiyyətə gətirsə belə, manevr etməyinə imkan verməyəcək. Bu cür primitiv düşünmək olmaz!
-Bəlkə liderlərin manevr imkanları tükənib, dəyişlikliyə ehtiyac var?
-Əgər ölkədə dəyişilmə baş vermirsə, müxalifət liderlərinin dəyişilməsi yenilik olmayacaq. Azərbaycanı bu addımı ilk dəfə Etibar Məmmədov atdı, kənara çəkildi. AMİP kimi böyük bir partiya məhv oldu. Sonra bu addımı Lalə Şövkət atdı, ALP dağıldı. İndi də İsa Qəmbər geri çəkilmək istəyir, qurultaydan bir il sonra partiyanın vəziyyətinə baxarsınız. Ölkədə dəyişiklik bu cür subyektiv olmaz. ADP-də Sərdar Cəlaloğlunun getməsi və başqasının gəlməsi dəyişilmə deyil. Dəyişikliklər siyasi proseslər nəticəsində olmalıdır. Yoxsa ki, mən deyim, gedirəm, bir nəfər yerimdə otursun, nə baş verəcək? Etibar Məmmədov və Lalə Şövkət getdi, nə baş verdi ki?! Türkiyədə belə dəyişilmələr həyata keçirdilər, Məsud Yılmaz getdi, Ana Vətən Partiyası dağıldı. Tansu Çillər də geri çəkilən kimi partiyası məhv oldu. Hər şey paralel dəyişməlidir. İqtidar dəyişməyibsə, niyə müxalifət dəyişməlidir? Həm də əsas cəmiyyətin dəyişməyidir.
-Belə çıxır siz də elə düşünürsüz ki, partiya üzvləri liderlərin xarizması ətrafında toplaşıblar...
-Bilirsiz, liderlərin rolunu nə şişirtmək, nə də kiçiltmək lazımdır. Liderlərin tarixin sürətləndirilməsində və ya ləngidilməsində rolu var. Məsələn, indiki halda AXCP ilə Müsavatın liderləri Azərbaycan tarixini ləngitməklə məşğuldurlar. Təbii ki, hökumətlə bir yerdə. Amma ola bilərdi ki, kimsə olaydı, bu prosesi sürətləndirəydi. Amma heç kəs tarixi saxlaya bilməz. Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) inkişafın sürətinin tormozlanmasında maraqlıdır. Azərbaycanın faciəsi odur ki, müxalifəti ilə iqtidarı inkişafın tormozlanmasına xidmət edirlər. Katalizator deyillər. Deyək ki, müxalifət yoxdur, guya YAP-ın fəaliyyəti nədən ibarətdir ki? Əllərində hakimiyyət, 3 milyonluq büdcələri, hər yerdə rahat ofisləri var. Amma bunların fəaliyyətləri başqa partiyaların fəaliyyətindən fərqlənir? Ümumiyyətlə, Azərbaycanda partiyalı sistem yoxdur. Hər şeyi oliqarxlar idarə edir. İqtidara baxanda biz daha fəalıq. Bütövlükdə Azərbaycan süstlük dövrünü yaşayır...
-Prezident seçkisindən sonra istefa verdiyinizi bəyan etdiniz, niyə getmədiniz? ADP-nin dağılmasından ehtiyatlandınız?
-Səmimi şəkildə istefa verdim, gedəcəkdim, amma partiyada sədrlik postuna iddia edən adam olmadı, heç kim məsuliyyəti öz üzərinə götürmədi. Ona görə də qərarı dəyişdim. Partiyanın dağılmasını gözə ala bilməzdim, çünki partiyalar xalqın nailiyyətidir, partiyaların mövcudluğu xalqın təşkilatlanma gücünü göstərir. Seçkilərdə məğlub olduğuma görə bu addımı atdım. Bu addımım xalqa etiraz idi, niyə seçkidə iştirak etmədilər? Seçki vaxtı çıxışımda hər dəfə bir nəfərin adını çəkirdim, bu mesajı ona görə verirdim ki, bilsinlər ki, onların dərdini onlardan yaxşı bilirəm. Təəssüflər olsun ki, bu texnologiya da öz effektini vermədi.
-Siz getmirsiniz ki, partiya dağılacaq. Bəs o zaman niyə İsa Qəmbəri başqanlıqdan getmədiyinə görə qınayırlar ki?
-İsa Qəmbərlə bizim vəziyyətimiz eyni deyil. Müsavatda İsa Qəmbərin yerinə iddia edən insanlar var. Bizim partiyada bu, yoxdur. Seçkidən sonra idarə heyətinin toplantısını keçirdim. Dedim ki, sədrlikdən gedirəm, bir nəfər burada otursun. Heç kəs razılaşmadı. Dedilər ki, siz getsəz, partiya dağılacaq. Nə etməliydim?
-Sədrliyə iddialı niyə olmamalı idi ki?
-Bizim partiyada kifayət qədər ağıllı, vətənpərvər şəxslər var. Bir məsələ var, partiyanı saxlamaq təkcə ağılla, vətənpərvərliklə bağlı deyil. Burada təcrübə, əlaqələr, problemləri həll etmək imkanı olmalıdır. Bu adamlarda belə şey yoxdur, nə etməlidirlər? Xalq hərəkatına 1988-cil ildə qoşulmuşam, həm iqtidarda, həm də müxalifətdə olanlarla əlaqələrim var. Mənim gördüyüm işi onlar görə bilməz axı. Xarici ölkələrdə xeyli əlaqələrim var. Vəziyyət belə olduğuna görə İdarə Heyətinin qərarına tabe oldum.
-Ümumilikdə, sizcə müxalifət düşərgəsində situasiyanı dəyişmək üçün nə etmək lazımdır?
-Bunun üçün müxalifət birləşməlidir. Müəyyən məsələlərdə bir yerdə olmağı nəzərdə tuturam. Həm də radikallıqdan imtina etmək lazımdır. Azərbaycan müxalifəti nə qədər radikal olsa da, İŞİD-dən irəli gedə bilməyəcək ki. Deməli, müasir dünyada hakimiyyətin dəyişməsinin bu cür yolu effekt vermir. Bunlar beynəlxalq təşkilatların təklif etdiyi heç bir modeli qəbul etmirlər. 2005-cil ildə beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən təklif edildi ki, parlamentdə 35 müxalifət, 35 hakim partiyanın nümayəndəsi yer alsın. Qalan 60 yeri də bitərəflərin öhdəsinə buraxaq, burada hər iki tərəf iştirak edə bilər. Müxalifət dedi ki, mümkün deyil, bizə 75 yer lazımdır. Onlar da dedi ki, bacarırsızsa, götürün. Nəticədə 4 yerlə məsələni bağladılar. Bu prezident seçkilərində də bizə dedilər ki, tutduğunuz yol düzgün deyil, radikallıqdan imtina etmək lazımdır. ATƏT-dən, Avropa Şurasından tələblər edirlər, amma özləri onların dediklərini yerinə yetirmirlər. Bu nə deməkdir? Deməli, sən dəyişilmədə maraqlı deyilsən. Beynəlxalq təşkilatların dedikləri ilə razılaşsaydıq, Azərbaycandakı situasiya bundan yaxşı olacaqdı. Hər dəfə dostlarımız beynəlxalq təşkilatlarla anlaşmada pozuculuq ediblər. Beynəlxalq təşkilatları qınamıram, onlar Azərbaycan dəyişikliyin dinc yolla olmasında maraqlıdırlar. Müxalifət deyir ki, ya hər şey, ya da heç nə. Bu o zaman olur ki, əlinə silah alırsan, ya özün, ya da rəqibin ölənə qədər silahdan imtina etmirsən. Deyirik ki, dinc, demokratik yolla mübarizə aparırıq, amma radikal yolun şüarını götürmüşük. Ölkədən xeyli beynəlxalq institutlar getdilər. Çünki müxalifətə təklif versələr də, mümkün olmadı. Böyük dövlətlərin burada şəbəkələri var, onlar nəyin düzgün olduğunu daha yaxşı bilirlər. Həmin dövlətlər buradakı hakimiyyəti kimə versinlər? Müsavatla AXCP 2 il bir yerdə ola bilmir. AXC ilə Müsavatın yola getməməsinə görə də 92-93-də hakimiyyətdə qala bilmədilər. İndi də birlik yaradılmalıdır ki, kimsə dəstək versin. Adama deyərlər, sən birlik yarada bilmirsən, xaricdən dəstək niyə istəyirsən?! Milli Şura yaradılanda deyirdilər ki, Azərbaycan xalqının xilasıdır, xalqın ən ləyaqətli insanları bura toplaşıb. Sanki, ora qoşulmayanlar ləyaqətsizdir. Yaxşı, deyək ki, biz səhv etmişik, Rusiyanın layihəsi deyilmiş, bəs niyə davam edə bilmədiniz? Deyirəm ki, iqtidarla əlaqələri olan şəxslər ən hörmətli hesab olunmalıdırlar, onları da toplantılara dəvət etmək lazımdır, bilirəm, gələn deyillər, hər halda, təklif etmək lazımdır. Bu təklifimə etiraz edirlər. Necə ola bilər, erməni ilə görüşə bilirsiz, azərbaycanlı ilə yox? İqtidarın rüşvətxoru mənim üçün ermənidən irəlidir. Dediklərim iqtidara da aiddir.
-Birlikdən danışdız, AXCP ilə Müsavat radikaldırsa və siz də onu qəbul etmirsinizsə, deməli, onlarla bir yerdə olmağı düşünmürsüz. Birlik məsələsi yenə alınmır...
-Radikallıqdan nə qazanmışıq ki? Özüm uzun müddət radikal mübarizəyə rəhbərlik etmişəm, 4 dəfə həbs həyatı yaşamışam, işgəncələrə məruz qalmışam, minlərlə üzvümüz tutulub. Bir addım irəli gedə bilmişik? ƏIbəttə, xeyr. Rəsul Quliyevin dövründə bu yolu getdim, heç bir mənası olmadı. Rəsul Quliyevə də o yolun səhv olduğunu demişəm. Hələ deyirdi ki, bu yol düzgündür, yaxın zamanlarda nəticəsi olacaq. Mən də partiya sədrinin müavini kimi onun səhv qərarlarını burada icra edirdim. Bəlkə özü burda olsaydı, istefa verərdim. İnqilabla hakimiyyətə gəlsək belə, xalqa heç bir müsbət təsiri olmayacaq. Bu radikal hakimiyyət bir ay davam edə bilməz. Gərək prinsiplərimizi, baxışlarımız dəyişək. Müxalifətdə bir-birlərinə düşmən olan adamlar hakimiyyətə gəlsələr, görün nə edəcəklər. Səncə, bir amerikalı belə bir vəziyyətə dəstək verərmi? Azərbaycan İraqdan, Suriyadan betər "bezpridel"ə düşər. Ölkədə elə bir çaxnaşma yaranar ki, qan dizə çıxar. Kimə lazımdı belə iki aylıq hakimiyyət?
-Siz Ukrayna modelini dəstəkləmirsiz? Onlar da inqilab edib, hakimiyyətə gəldilər...
-Ukrayna ilə Azərbaycanı qarışdırmaq olmaz. Orada siyasi müxalifətdə çıxış edən adamlar oliqarxlardır. İndiki prezidentin kifayət qədər pulu var. Ukraynada meydan hərəkatının başına Avropa ölkələri dururdu. Angela Merkel İlham Əliyevlə görüşməyən vaxtda Vitali Kliçko ilə görüşürdü. Çünki Kliçko onların maraqlarını təmin edirdi. Amerika Dövlət Departamentinin nümayəndələri Maydanda müxalifətə dəstək verirdilər. Həmin idarənin kiçik rütbəli işçiləri bizim müxalifətlə görüşəndə böyük jest hesab edirlər. Ukraynada isə ABŞ Dövlət Departamentinin rəhbərinin müavini camaata çörək paylayırdı. Bu, bilirsiz nə deməkdir?! Bu fərqi görmək lazımdır.
-ADP parlament seçkilərinə necə gedir?
-Hələ seçkilərə xeyli müddət qalıb. Düşünürəm, "Qarabağ" Bloku ilə gedək. Təbii ki, o vaxta qədər blok fəaliyyətini davam etdirəcəksə, planlarımızı onun ətrafında quracağıq. Hazırda "Qarabağ" Blokunun qalmasını şübhə altına alan heç bir amil yoxdur. Amma gələcəkdəki baş verənləri necə proqnozlaşdırmaq olar? Hesab edirəm ki, blok fəaliyyətini davam etdirməlidir. Diqqət edin, Azərbaycanda mövcud bloklar içində ən uzunömürlüsü bizim blokdur. Düzdür, kifayət qədər güclü potensialı olmasa da, hər halda, bundan zəif olan bloklar da dağılıb. Burada siyasi mədəniyyət formalaşıb, bizim də aramızda ziddiyyətlər olur, çalışırıq, onu sivil qaydada həll edək. Başqa bloklarda isə ziddiyyətlər kobud şəkildə həllini tapması qurumun dağılması ilə nəticələnir.
-"Qarabağ" blokunda olan Ümid Partiyası "125" klubunda da təmsil olunur. Həmin qurum parlament seçkilərinə hesablanıb. Yəni, ortada anlaşılmazlıq var...
-Biz bir blokda təmsil olunuruq və blokdaxili fəaliyyətimizi tənzimləyirik. Amma partiyaların blokdankənar fəaliyyəti sərbəstdir, o "125" yaradıb, mən də "225" yaradaram. İqbal bəyin mənə verdiyi məlumata görə, "125"-lərin Ümid Partiyasına aidiyyəti yoxdur, sadəcə, himayə edirlər, yer verirlər. Amma onlara aidiyyəti olsa belə, seçkilərdə mövqelərini ortaya qoyacaqlar. İqbal bəy desə ki, seçkilərə "125"lərlə gedir, biz də təkbaşına iştirak edəcəyik.
-Növbəti seçkilərdə müxalifətin xeyrinə nəsə olacaqmı?
-Bu, Azərbaycanın iqtidarının uzaqgörənliyindən asılıdır. Adamlar hakimiyyətdə olanda kütləşmə baş verir. Uzun müddət maşın sürən adamların yol qəzalarına immuniteti yaranır, həmin təhlükəli situasiyalara zəif reaksiya verirlər. Buna avtoskleroz deyirlər, böyük qəzaların da səbəbləri budur. İqtidarda qalanlarda da hakimiyyət sklerozu əmələ gəlir. Elə bilirlər ki, hakimiyyət əbədidir, onlara kimsə toxuna bilməz. Azərbaycanı dəyişdirəcək total güc yoxdur, ona görə də əvvəlki illərdəki kimi müxalifətə aqressiv münasibətin nə mənası var ki? İqtidar öz içindən dəyişməlidir. Hakimiyyətin yeni nəfəsə, iqtidardaxili müxalifətə, başqa cür düşünən insanlara ehtiyacı var. Bu, təmin olunmazsa, inkişaf olmayacaq. Fikir verin, bir dəfə də "siyasi inkişaf" ifadəsini dillərinə gətirmirlər. Dövlətin 4 sferası var: Sosial, hüquq, iqtisadi, siyasi. Deyək ki, iqtisadi sferada inkişaf var, bəs o biri sferalar necə oldu? Marks sübut edib ki, iqtisadiyyatla siyasət bir-birlərilə bağlıdırlar. İqtisadi inkişaf olan yerdə siyasi inkişaf olmalıdır. İnkişaf nəzəriyyəsi sübut edib ki, inkişaf sinxron getməlidir.
-Azərbaycanda iki mühüm tədbir-AŞPA-nın və ATƏT-in iclasları keçirildi. Necə qiymətləndirirsiniz?
-Beynəlxalq təşkilatların da fəaliyyətinə istehza ilə yanaşıram. Çünki Azərbaycan iqtidarı ölkədəki hadisələrə necə yanaşır, onlar da elə yanışırlar. Əslində, o tədbirlərə müxalifət də dəvət olunmalı idi. Öz aralarında pıçıldaşırlar. ATƏT Avropa cəmiyyət üçündür, yoxsa iqtidar üçün? Onlar işlərini iqtidarla görürlər. Amerika Azərbaycanla bağlı yanlış siyasət yürüdür, ölkədə uydurma QHT-lər yaradır. Qərbin də Azərbaycana qarşı siyasəti düzgün deyil.
İlkin PİRƏLİ
AzNews.az