Miloş Obiliç 630 ildən sonra nədən Yeni Zelandiyada “peyda oldu”?

Əfsanə və rəvayətlərə görə, o, 1389-cu ildə Balkan ölkələrini fəth edən Osmanlı sultanı I Muradı xəncərləyərək

öldürüb. Hadisə barədə iki versiya var. Biri belədir ki, Sultan Murad hərb meydanında əsgərlərinin öldürdüyü

meyitlərə baxa-baxa gəzirmiş, birdən meyitlərin içindən ölü zənn edilən yaralı bir serb əsgəri ayağa qalxıb,

onun üstünə atılıb və sultana iti xəncərlə zərbələr endirib. Sultan Muradı öz çadırına aparıblar, amma aldığı

yaradan ölüb. Miloş Obiliç kimi qələmə verilən düşmən cəngavərini isə sultanın əsgərləri öldürüb.

İkinci versiya belədir ki, hərb meydanında məğlub olan və qaçaraq canını qurtarmağa çalışan serb sərkərdələr

bir-birini günahkar tutmağa çalışarkən hökmdar Lazarın kürəkəni Miloş Obiliçin də üstünə şübhə kölgəsi düşüb

və o, nə qədər vətənpərvər olduğunu sübut etməkdən ötrü Sultan Muradın əsgərlərinə təslim olaraq onun hüzuruna aparılmasını istəyib, orada fürsətdən yararlanaraq sultana hücum edib.

Bu tarixi hadisəylə bağlı birmənalı rəy və mötəbər mənbə yoxdur. Sultan Murada hücum edən əsgərin gerçəkdən

Miloş Obiliç olması dəqiq deyil. Ola bilər ki, sultana tamam başqa bir əsgər hücum edib. Sultanı yaraladıqdan

sonra onu dərhal öldürüblər və kimliyi naməlum qalıb, nəşi isə qurda-quşa yem edilib.

Hər halda ikinci versiyanın da zəif yeri odur ki, düşmənin əsir götürülmüş cəngavərini sultanın hüzuruna

yaraq-yasaqlı buraxmazdılar ki, o da asanlıqla xəncər işlətsin.

İkincisi, yaralı bir döyüşçünün cantaraq və hünərvər sultana hücum edərək xəncərləməsi də inandırıcı deyil.

Ona görə də bəzi məxəzlərdə həmin şəxsin sultana qəfildən və arxadan hücum etməsi bildirilir.

Bu daha dəqiq versiyaya oxşayır. Təbii ki, serb prizmasından işğalçı bir ordunun baş sərkərdəsini xəncərləmək qəhrəmanlıq aktı sayıla bilər. Osmanlı prizmasından isə bu, fatehin xaincəsinə öldürülməsidir.

O da ola bilər ki, Lazar sonradan bu hadisəni öz qohumunun - hərb meydanında öldürülmüş Miloş

Obiliçin adına çıxarıb – həm “qəhrəmanlığı” özününküləşdirib, həm də bundan məğlub serblərin

təsəllisi üçün yararlanıb. (Məğlub tərəfdə belə bir psixoloji ehtiyac olur ki, xırda bir qələbədən

böyük qəhrəmanlıq dastanı düzəldib, onun arxasında özlərinə təsəlli versinlər, zorlanmışlıq

psixolojisindən xilas olsunlar).

Ən ümdəsi Miloş Obiliç haqqında dastanlar əsasən 16-cı əsrdə (hadisədən təxminən 150-200 il sonra)

geniş yayılmağa başlayıb (görünür, həmin vaxt da serblərin bu kimi qəhrəmanlıq dastanlarına ehtiyacı olub)

və günümüzə qədər gəlib çatıb. İndi uzaq Yeni Zelandiyada bir nəfər çıxır, özünü

isam-türk yürüşlərinə qarşı cəngavər rolunda görür, Miloş Obiliçin adını anmaqla onun

yolunda olduğunu nümayiş etdirir.

I Murad isə sultan Osman Qazinin oğlu, məşhur Osmanlı sultanı Yıldırım Bəyazidin atasıdır.

Qətlə yetirildiyi gün onun hərb meydanında mühafizəsiz gəzdiyi, vəziri ilə söhbət etdiyi bildilir.

Guya elə meyitlərin arasında uzanmış, üz-gözünü qana bulamış qatil də onların söhbətindən

anlayıb ki, sultan odur.

Axtarsaq, bütün xalqların tarixində bu cür qəhrəmanlaşdırılmış şəxslər var. Döyüşçülərdən bir nəfər seçilir,

başqalarının etdiyi qəhrəmanlıqlar da onun adına yazılır, adamı simvola çevirirlər, tərifini ərşə-gürşə

qaldırırlar, heykəlini qoyurlar, məzarını (bəzən məzar da əsl olmur, simvolik olur) ziyarətgaha çevirirlər.

Bizim da düşmən sərkərdəsini bir həmlə ilə öldürən tarixi şəxsiyyətimiz olub – Bakı xanı Hüseynqulu xan.

O, Gəncədən sonra Bakını işğal etməyə gəlmiş, Gəncə hökmdarı Cavad xanın qatili Sisianovun başını

indiki qoşa Qala qapısının ağzında kəsib. Ola bilər ki, burada da bir az şişirtmə var. Çünki xəncər

nə qədər iti olsa da, atlı bir adamın digər atın üstündəki adamın başını bir göz qırpımında kəsib

məcməyiyə qoyması və aradan çıxması müşkül məsələdir. Hər halda işğalçı Sisianovun

Bakıda öldürülməsi faktdır.

I Muradın da Kosovoda öldürülməsi faktdır. Görünür, uzun illər Osmanlının hərbi yürüşlərindən

əziyyət çəkmiş, türklərə boyun əyməyə məcbur olmuş serblər də bu faktla özlərinə təskinlik verirlər.

Yeni Zelandiyadakı qətliamda Miloş Obiliçin adını anan terrorçu Tarrant da əslində müasir

həyata tarix prizmasından baxdığını, bilgili olduğunu, indiki dini, milli inqtriqaların tarixi kökə

dayandığını və bunun dünya durduqca davam edəcəyini göstərib.

Bu, "səlib yürüşü" ideyasının hələ də ölmədiyini göstərən ciddi bir siqnaldır. (Musavat.com)