"Multitasking" vərdişi insan beyninə necə təsir edir? - ARAŞDIRMA

Müasir dövrün insanı eyni anda bir neçə işi görməyə öyrəşib. Telefonla danışarkən "e-mail" cavablandırmaq, dərs oxuyarkən sosial şəbəkələri yoxlamaq, kompüterdə hesabat hazırlayarkən eyni vaxtda musiqi dinləmək artıq gündəlik həyatın adi halına çevrilib. Bu davranış multitasking adlanır. İlk baxışdan zaman qazanmaq və daha məhsuldar olmaq üçün əlverişli görünən bu vərdiş əslində beynin işləmə mexanizmlərinə nəzər saldıqda tam əks nəticələr doğurur.

Nevroloji araşdırmalar göstərir ki, insan beyni əslində eyni anda bir neçə mürəkkəb işi görmək qabiliyyətinə malik deyil. Beyin yalnız sadə və avtomatik fəaliyyətləri (məsələn, yerimək və danışmaq) paralel şəkildə icra edə bilir. Çoxsaylı diqqət tələb edən işlərdə isə beynimiz əslində “tez-tez keçid” edir. Yəni biz paralel iş görmürük, sadəcə diqqəti sürətlə bir işdən digərinə yönəldirik. Bu keçidlər isə diqqətin parçalanmasına, informasiya emalının zəifləməsinə və yaddaşın yüklənməsinə səbəb olur.

Stanford Universitetində aparılan bir tədqiqat göstərib ki, daimi multitasking edən insanlar diqqəti cəmləməkdə daha çox çətinlik çəkirlər. Onların uzunmüddətli yaddaş testlərində nəticələri də aşağı olur. Bu insanlar yeni məlumatı qəbul edərkən tez yorulurlar, çünki beyin daim keçidlərə enerji sərf edir. Maraqlıdır ki, multitasking bacarığı ilə fəxr edən şəxslərin əksəriyyətində əslində məhsuldarlıq daha aşağıdır.

"Multitasking"in psixoloji təsirləri də diqqət çəkir. Daimi olaraq işlər arasında keçid edən insanlarda stress hormonlarının səviyyəsi artır. Çünki beyin bir işi tamamlaya bilmədən digərinə keçdiyi üçün “yarımçıq qalma hissi” yaranır. Bu isə daxili narahatlıq, tükənmişlik və hətta yuxu problemlərinə gətirib çıxara bilər. Uzun müddətdə multitasking vərdişi insanın emosional balansını zəiflədir, davamlı gərginlik hissi formalaşdırır.

Digər tərəfdən, "multitasking" sosial münasibətlərə də təsir göstərir. Psixoloqlar qeyd edirlər ki, bir insanla söhbət edərkən eyni vaxtda telefona baxmaq ünsiyyətin keyfiyyətini azaldır. Bu, qarşı tərəfdə dəyər verilməmək hissi oyadır və münasibətlərdə etimadı zəiflədə bilir. Yəni "multitasking" yalnız fərdi məhsuldarlığa yox, həm də sosial əlaqələrə zərər vura bilir.

Bununla belə, müəyyən hallarda məhdud multitasking faydalı ola bilər. Məsələn, monoton işlər zamanı musiqi dinləmək və ya idman edərkən podkast qulaq asmaq beynin məhsuldarlığını azaldan deyil, artıran təcrübələrdir. Çünki bu zaman biri avtomatik, digəri isə diqqət tələb edən fəaliyyət olur. Amma diqqət və analitik düşüncə tələb edən işlərdə "multitasking"in fayda verməsi elmi olaraq sübut edilməyib.

Nəticə olaraq, daimi "multitasking" vərdişi insan beyninə həm nevroloji, həm də psixoloji cəhətdən mənfi təsir göstərir. O, diqqəti zəiflədir, yaddaşı yükləyir, stressi artırır və məhsuldarlığı aşağı salır. Daha balanslı və sağlam yanaşma isə “single-tasking” – yəni hər dəfə yalnız bir işə tam diqqət yetirməkdir. Bu, həm beyni qoruyur, həm də işlərin daha keyfiyyətli görülməsini təmin edir.

Nuray,

Aznews.az