İş-həyat balansı, yoxsa iş-həyat qarışığı - müasir dövr hansı yanaşmanı tələb edir? - ARAŞDIRMA

Əmək bazarında baş verən sürətli dəyişikliklər iş və şəxsi həyatın münasibətlərini yenidən gündəmə gətirib. Əvvəllər ideal model kimi təqdim olunan “work-life balance” anlayışı yəni iş və şəxsi həyatın sərhədlərini aydın şəkildə ayırmaq prinsipi indi yeni bir yanaşma ilə – “work-life blend” konsepsiyası ilə müqayisə olunur. Hər iki modelin tərəfdarları var və hər ikisinin üstünlükləri və riskləri diqqətəlayiqdir.

“Work-life balance” uzun müddət ideal hesab edilən yanaşma idi. Burada iş saatı bitdikdən sonra insanın şəxsi həyatına toxunulmaması, istirahət və ailəyə zaman ayırması əsas şərt sayılırdı. Bu, insanlara psixoloji sağlamlığı qorumaq, iş stresindən uzaqlaşmaq və həyat keyfiyyətini artırmaq imkanı verirdi. Amma texnologiyanın həyatımıza sürətlə daxil olması, smartfonların və onlayn əlaqənin güclənməsi bu sərhədləri silməyə başladı. Artıq iş e-mailləri axşam saatlarında da gəlir, iclaslar virtual formada istənilən məkanda keçirilir və nəticədə sərhəd demək olar ki, itir.

“Work-life blend” isə tam fərqli yanaşma təklif edir. Burada iş və şəxsi həyat bir-birinə qarışır, sərhədlər sərt şəkildə ayrılmır. Məsələn, bir işçi günün ortasında uşağını məktəbdən götürüb axşam saatlarında iş tapşırıqlarını tamamlaya bilər. Yaxud səhər idmanından dərhal sonra virtual görüşə qoşulub, günün digər hissəsində şəxsi hobbilərinə vaxt ayıra bilər. Bu model xüsusilə uzaqdan iş rejiminin geniş yayıldığı pandemiya dövründə aktuallaşdı. İnsanlar gördülər ki, iş və həyat bir-birinə qarışsa da, səmərəlilik və şəxsi rahatlıq itmir, əksinə bəzi hallarda artır.

Hər iki modelin Azərbaycan reallığında da tətbiqi maraqlı nəticələr doğurur. Ənənəvi iş mühiti hələ də çox yerdə balans prinsipinə üstünlük versə də, yeni nəsil işçilər – xüsusilə startap və texnologiya sektorunda çalışan gənclər blend modelinə daha açıqdır. Çünki onlar sərbəstlik və çevikliyi yüksək dəyər kimi qəbul edirlər. İqtisadiyyatın xidmət və rəqəmsal sektorlarının böyüməsi bu yanaşmanı daha da aktuallaşdırır.

Amma burada risklər də nəzərə alınmalıdır. Əgər iş və şəxsi həyat tam şəkildə qarışarsa, işçilərin özünü daim “onlayn” və “iş rejimində” hiss etməsi tükənmişlik sindromunu gücləndirə bilər. Əksinə, balans modeli tam tətbiq edilərsə, çeviklik azalar və sürətli dəyişən əmək bazarında uyğunlaşma çətinləşə bilər. Deməli, gələcəyin iş modeli bəlkə də bu iki yanaşmanın sintezindən ibarət olacaq. Yəni müəyyən çərçivələr daxilində sərbəstlik, amma eyni zamanda şəxsi həyatın qorunması.

Qlobal şirkətlər artıq bu istiqamətdə addımlar atırlar. Bəzi şirkətlər işçilərə “flex time” təqdim edir yəni işin nəticəsi əsas götürülür, saatlara sərt bağlılıq olmur. Digərləri isə məcburi “offline saatları” müəyyənləşdirərək axşam saatlarında iş ünsiyyətini qadağan edir. Azərbaycan şirkətlərinin də bu trendləri izləməsi, işçilərin psixoloji rifahı ilə yanaşı, istehsal və xidmət keyfiyyətinə də müsbət təsir göstərə bilər.

Nəticə olaraq, “work-life balance” və “work-life blend” anlayışları arasında hansı modelin qalib gələcəyini zaman göstərəcək. Amma bir məsələ aydındır: əmək bazarı sabit deyil və dəyişikliklər qaçılmazdır. İnsanlar üçün əsas məsələ isə yalnız işdə uğur qazanmaq yox, həm də şəxsi həyatlarını dəyərli şəkildə yaşamaqdır. Hər iki modelin məqsədi də eyni nöqtəyə yönəlir: daha xoşbəxt, daha səmərəli və daha dayanıqlı insan həyatı.

Nuray,

Aznews.az