İnsan bədəni bioenerji stansiyası kimi - gələcəyin enerji modelləri - ARAŞDIRMA

İnsan bədəninin enerji istehsal potensialı son illərdə həm elm, həm də texnoloji innovasiya ekosistemində yeni yanaşmalar doğurur. Müxtəlif ölkələrdə aparılan tədqiqatlar göstərir ki, addımlar, bədən istiliyi və gündəlik mikrohərəkətlərdən istifadə edərək kiçik həcmli, lakin davamlı enerji axını yaratmaq mümkündür. Bu istiqamət bədəni bioenerji stansiyası kimi dəyərləndirməyə imkan verir və gələcəkdə fərdi qurğuların enerji təminatında alternativ modellərin yaranacağına işarə edir.

ABŞ və Yaponiya universitetlərində hazırlanan piezoelektrik altlıqlar və geyilə bilən sensorlar insan addımlarının təzyiqini elektrik siqnalına çevirir. Şəhər nəqliyyatının sıx olduğu zonalarda quraşdırılan piezoelektrik panellər hərəkət və vibrasiya sayəsində gün ərzində stabil enerji toplayır. Bu texnologiyanın sınaqları nəticəsində müəyyən edilib ki, yüksək intensivlikli piyada axını olan məkanlarda 1 kvadratmetr piezo səth gün ərzində yüzlərlə vatt-saat enerji yarada bilir və bu, ictimai məkan işıqlandırmalarının bir hissəsini təmin etmək üçün kifayətdir. Bədən istiliyindən enerji istehsalı isə daha incə mühəndislik həlli tələb edir. Avropa tədqiqat qrupları temperatur fərqinə əsaslanan termoelektrik generatorların incə tekstil qatına inteqrasiya oluna biləcəyini sübut edib, beləliklə, insan bədəninin təxminən 36 dərəcəlik sabit istiliyi ilə ətraf mühit arasındakı fərqdən mikroenerji istehsalı əldə edilir. Bu metod az olsa da, davamlı enerji yaradır və portativ tibbi sensorların, sağlamlıq monitorinq cihazlarının fasiləsiz işləməsinə yardım edə bilir.

Mikrohərəkət əsasında enerji istehsalı da diqqət çəkir. Barmaq hərəkətləri, əzələlərin gərilməsi, oynaqların mikro titrəyişləri xüsusi nanogeneratorlarda elektrik siqnalı formalaşdırır. Çin və Cənubi Koreya mərkəzlərində hazırlanmış triboelektrik nanogeneratorlar müxtəlif səthlərin sürtünməsi nəticəsində yaranan yük dəyişikliklərini toplayaraq enerjiyə çevirir. Tədqiqatlarda göstərilir ki, bu tip generatorlar ağıllı saat, simsiz qulaqcıq və sensorlu geyim kimi qurğuların enerji ehtiyacının bir hissəsini qarşılaya bilər. Bu sistemlərin ən vacib üstünlüklərindən biri ondan ibarətdir ki, enerji yığımı insan fəaliyyətindən asılı olduğuna görə istənilən gündəlik rutində baş verir. Fərdi enerji istehsalının bu modeli mərkəzləşmiş enerji sistemlərinə alternativ deyil, onları tamamlayan mexanizm kimi qiymətləndirilir.

Qlobal tendensiyalar göstərir ki, bioenerji əsaslı geyilə bilən texnologiyalar yaxın illərdə daha çox praktiki tətbiq tapacaq. Bunun əsas səbəbi portativ cihazların enerji tələbatının artması, enerji səmərəliliyi standartlarının sərtləşdirilməsi və ekoloji baxımdan təmiz enerji mənbələrinə yönəlmənin güclənməsidir. Texnoloji şirkətlərin bir qismi artıq idman geyimlərinə və hərəkət izləyici qurğulara enerji yığımı funksiyası inteqrasiya etməyə başlayıb. Bu proses gələcək smart şəhər modellərində də öz yerini alır, çünki insan hərəkəti böyük həcmlərdə olduğu məkanlarda bu enerji potensialından səmərəli istifadə etməyə imkan verir. Elm adamları hesab edir ki, indiki mərhələdə əsas diqqət enerji tutumunun artırılması, materialların davamlılığı və qurğuların gündəlik istifadə üçün daha komfortlu dizaynı üzərində cəmlənir. Mövcud inkişaf tempi nəzərə alınsa, bədən enerjisi texnologiyalarının səhiyyə, idman, smart geyim və fərdi elektronika sahələrində yeni standartlara çevrilməsi real görünür.

Bioenerji modellərinin qlobal ekosistemə təsiri həm iqtisadi, həm də sosial səviyyədə özünü göstərir. Fərdi enerji istehsalının yayılması enerji infrastrukturuna düşən yükü qismən yüngülləşdirə, cihazların enerji sərfiyyatını daha optimallaşdırılmış formaya gətirə bilər. Bununla yanaşı, fərdi enerji müstəqilliyi anlayışı genişlənir, çünki istifadəçilər müəyyən cihazları ayrıca enerji mənbəyi olmadan da işlədə bilir. Bu istiqamətdə davam edən tədqiqatlar göstərir ki, gələcəyin enerji modelləri yalnız iri stansiyaların istehsal gücünə deyil, həm də insanların gündəlik ukladına inteqrasiya olunan mikroenerji mexanizmlərinə əsaslanacaq. Bu yanaşma enerji texnologiyalarında daha dinamik, çevik və ekoloji baxımdan dayanıqlı sistemlərin formalaşmasına şərait yaradır.

Nuray,

Aznews.az