Parklar və ictimai məkanlar şəhər insanının emosional sağlamlığında gizli rol oynayır - ARAŞDIRMA

Parkların və ictimai məkanların emosional sağlamlığa təsiri müasir urbanistika və sosial elmlərdə getdikcə daha çox diqqət çəkən mövzulardan biridir. Şəhərləşmənin sürətlənməsi, həyat ritminin intensivləşməsi və insanların qapalı məkanlarda daha çox vaxt keçirməsi fonunda açıq ictimai məkanlar təkcə fiziki deyil, emosional tarazlığın qorunması üçün də əsas resurslardan birinə çevrilir. Parklar artıq sadəcə istirahət zonası deyil, stresin azaldıldığı, sosial əlaqələrin qurulduğu və psixoloji bərpanın baş verdiyi mühüm şəhər elementləri kimi çıxış edir.

Elmi araşdırmalar göstərir ki, yaşıllıqla təmas insan beynində stres hormonlarının səviyyəsini aşağı salır və emosional rahatlama yaradır. Təbii mühitdə olmaq kortizol səviyyəsini azaldır, diqqət bərpa olunur və narahatlıq hissi zəifləyir. Bu təsir yalnız uzunmüddətli istirahətlə deyil, qısa müddətli park gəzintiləri ilə belə müşahidə olunur. Xüsusilə sıx şəhər mühitində yaşayan insanlar üçün parklar emosional yüklənmədən çıxış nöqtəsi rolunu oynayır və gündəlik psixoloji tarazlığın qorunmasına kömək edir.

İctimai məkanların emosional sağlamlığa təsiri təkcə təbiətlə bağlı deyil, sosial qarşılıqlı təsirlə də sıx əlaqəlidir. Parklar və açıq meydanlar insanların qeyri formal ünsiyyət qurduğu, sosial əlaqələri spontan şəkildə yaşadığı məkanlardır. Bu cür qarşılaşmalar tənhalıq hissini azaldır, cəmiyyətə aidlik duyğusunu gücləndirir və sosial etimadı artırır. Sosial psixologiya baxımından, insanların eyni məkanda lakin məcburi olmayan ünsiyyət şəraitində olması emosional təhlükəsizlik hissini möhkəmləndirir. Bu, xüsusilə yaşlılar, uşaqlar və tək yaşayan şəxslər üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Parkların emosional təsiri şəhər dizaynı ilə də birbaşa bağlıdır. Sakitlik yaradan landşaft elementləri, su hövzələri, açıq gəzmə yolları və kölgəli zonalar insan psixikasına rahatladıcı təsir göstərir. Əksinə, zəif planlaşdırılmış, səs-küylü və təhlükəsizlik hissi yaratmayan məkanlar eyni emosional effekti vermir. Qlobal şəhərsalma təcrübəsi göstərir ki, insan mərkəzli dizayn prinsipləri ilə salınan parklar psixoloji rifah göstəricilərini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırır. Bu baxımdan parklar yalnız estetik deyil, həm də sosial sağlamlıq infrastrukturu kimi qiymətləndirilir.

Emosional sağlamlıqla bağlı təsir fərdi səviyyədə də özünü göstərir. Parklarda vaxt keçirmək diqqət dağınıqlığını azaldır, emosional yorğunluğu yüngülləşdirir və özünüdərk üçün şərait yaradır. Bir çox psixoloji tədqiqatlar göstərir ki, təbiətlə təmas introspeksiya prosesini gücləndirir və emosiyaların tənzimlənməsini asanlaşdırır. Bu xüsusiyyət parkları qeyri formal terapiya məkanına çevirir. Xüsusilə pandemiya dövründə bu funksiyanın nə qədər vacib olduğu daha aydın şəkildə üzə çıxıb.

İctimai məkanların emosional sağlamlığa təsiri həm də şəhər bərabərliyi kontekstində dəyərləndirilməlidir. Parklara bərabər çıxış imkanlarının olması psixoloji rifahın sosial təbəqələr arasında balanslı şəkildə bölüşdürülməsinə töhfə verir. Qlobal araşdırmalar göstərir ki, yaşıllıqdan məhrum ərazilərdə yaşayan insanların stres səviyyəsi və emosional gərginliyi daha yüksək olur. Bu səbəbdən parkların planlaşdırılması yalnız şəhər estetikası deyil, sosial ədalət və ictimai sağlamlıq məsələsi kimi də qəbul edilir.

Şəhərlərin davamlı və sağlam inkişafı üçün bu məkanların planlaşdırılması və qorunması təkcə urbanistik deyil, psixoloji və sosial prioritet kimi də dəyərləndirilməlidir. Emosional rifahın güclənməsi isə uzunmüddətli perspektivdə daha sağlam, balanslı və dayanıqlı cəmiyyətin formalaşmasına xidmət edir.

Aznews.az