Rəqəmsal iş yerlərində görünməyən yük: emosional əməyin yeni əmək modeli içində rolu - ARAŞDIRMA

Son illər əmək bazarında müşahidə olunan əsas dəyişikliklərdən biri iş mühitinin fiziki məkandan rəqəmsal platformalara keçməsidir. Uzaqdan və onlayn işləmək bir çox üstünlüklər təqdim etsə də, bu modelin statistikada və rəsmi hesabatlarda görünməyən yeni bir yük forması yaratdığı getdikcə daha aydın hiss olunur. Rəqəmsal iş yerlərində çalışan insanlar yalnız texniki tapşırıqları yerinə yetirmir, eyni zamanda davamlı emosional tənzimləmə və sosial uyğunlaşma tələb edən görünməyən bir əmək növünü də icra edirlər.

Emosional əmək anlayışı ilkin olaraq xidmət sektorunda müştəri ilə birbaşa ünsiyyətdə olan peşələr üçün istifadə olunurdu. Lakin rəqəmsal iş mühitində bu anlayış yeni məzmun qazanıb. Onlayn platformalarda çalışan əməkdaşlar daim əlçatan görünməli, yazılı ünsiyyətdə düzgün ton seçməli, emosiyalarını gizlətməli və peşəkar obrazı fasiləsiz şəkildə qoruyub saxlamalı olurlar. Bu proseslər rəsmi iş təsvirində yer almasa da, gündəlik fəaliyyətin ayrılmaz hissəsinə çevrilib.

Qlobal səviyyədə aparılan araşdırmalar bu yükün miqyasını daha aydın göstərir. Dünya Səhiyyə Təşkilatının və Beynəlxalq Əmək Təşkilatının son hesabatlarında qeyd olunur ki, uzaqdan işləyənlərin böyük hissəsi emosional tükənmə və sosial təcrid hissini daha tez yaşayır. Xüsusilə daimi onlayn iclaslar, yazışmalar və performansın rəqəmsal ölçülməsi iş və şəxsi həyat sərhədlərini qeyri müəyyən edir. Nəticədə əməkdaşlar formal iş saatları bitdikdən sonra da psixoloji olaraq iş rejimindən çıxa bilmirlər.

Rəqəmsal mühitdə emosional əmək əsasən görünməz formada özünü göstərir. Kamera qarşısında daim diqqətli olmaq, mimika və reaksiyaları nəzarətdə saxlamaq, gec cavab verdikdə narahatlıq hiss etmək və yazılı mesajların yanlış anlaşılmaması üçün əlavə zehni enerji sərf etmək bu yükün əsas komponentlərindəndir. McKinsey tərəfindən aparılan sorğular göstərir ki, uzaqdan işləyən əməkdaşların təxminən yarısı daim müşahidə altında olduqlarını hiss etdiklərini bildirir. Bu hiss isə zamanla stress səviyyəsinin artmasına və iş məmnuniyyətinin azalmasına səbəb olur.

Sosial aspekt də bu prosesdə mühüm rol oynayır. Fiziki iş yerlərində spontan ünsiyyət və qeyri formal əlaqələr emosional boşalma funksiyası daşıyırdı. Rəqəmsal iş yerlərində isə bu təbii mexanizmlər zəifləyib. Ünsiyyət daha planlı, daha rəsmi və daha nəticə yönümlü xarakter alır. Bu isə əməkdaşların sosial ehtiyaclarının tam qarşılanmamasına və tənhalıq hissinin güclənməsinə gətirib çıxarır. OECD məlumatlarına görə, uzunmüddətli uzaqdan işləmə modeli sosial bağlılıq səviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.

İqtisadi baxımdan bu görünməyən emosional yük məhsuldarlığa da birbaşa təsir göstərir. Emosional tükənmə yaşayan əməkdaşlar daha tez səhv edir, qərarvermə keyfiyyəti zəifləyir və yaradıcılıq potensialı azalır. Bu səbəbdən bir çox beynəlxalq şirkətlər artıq rəqəmsal rifah anlayışını korporativ strategiyalara daxil etməyə başlayıb. Psixoloji dəstək proqramları, elastik iş rejimləri və onlayn ünsiyyətin optimallaşdırılması bu istiqamətdə atılan addımlar sırasındadır.

Mövcud tendensiyalar göstərir ki, rəqəmsal iş yerlərində emosional əmək müvəqqəti problem deyil, yeni əmək modelinin struktur elementidir. Bu yükün tanınması və ölçülməsi gələcəkdə əmək münasibətlərinin tənzimlənməsində daha mühüm rol oynaya bilər. Rəqəmsal transformasiya yalnız texnologiya və səmərəliliklə məhdudlaşmır, eyni zamanda insan faktorunun daha incə və kompleks tərəflərini də ön plana çıxarır.

Aznews.az