Emosional hissizliyin müasir müdafiə mexanizminə çevrilməsi - ŞƏRH

Müasir insanın emosional dünyasında səssiz, lakin geniş yayılmış bir dəyişiklik müşahidə olunur. Getdikcə daha çox insan hiss etməməyə çalışır. Sevincə həddindən artıq bağlanmamaq, kədəri dərin yaşamamaq, heyran olmamaq, məyus olmamaq. Bu hal çox vaxt soyuqqanlılıq və ya güclülük kimi qəbul edilsə də, əslində emosional hissizliyin yeni nəsil müdafiə mexanizminə çevrilməsindən xəbər verir.

Psixoloji baxımdan hissləri dondurmaq təhlükəyə qarşı reaksiyadır. Beyin emosional ağrını real təhlükə kimi qəbul etdikdə, onu azaltmağın ən sürətli yolunu seçir. Bu yol hissləri zəiflətməkdir. Müasir dövrdə təhlükə fiziki deyil, daha çox emosional xarakter daşıyır. Qeyri-sabitlik, gözlənilməz itkilər, münasibətlərin sürətlə dağılması, davamlı müqayisə mühiti və informasiya yüklənməsi beyni daimi həyəcan vəziyyətində saxlayır. Nəticədə beyin özünü qorumaq üçün emosional reaksiya həddini aşağı salır.

Bu mexanizm tədricən formalaşır. İnsan bir gün oyanıb hissiz olmur. Əvvəlcə daha az reaksiya verir, sonra sevinci də, kədəri də yarımçıq yaşayır. Vaxtla bu vəziyyət normaya çevrilir. Emosional məsafə rahatlıq kimi hiss olunur, çünki daha az ağrı var. Lakin bu rahatlıq eyni zamanda daha az canlılıq deməkdir. Müasir cəmiyyət bu mexanizmi dolayı yolla təşviq edir. Emosional yüklənmə çox vaxt zəiflik kimi təqdim olunur. Sürətli həyat ritmi insanlardan funksional olmağı tələb edir, hiss etməyi yox. İş mühitində, sosial əlaqələrdə və hətta şəxsi münasibətlərdə emosional reaksiya bəzən risk kimi dəyərləndirilir. Bu da insanları daha nəzarətli, daha səssiz və daha az hiss edən olmağa sövq edir.

Texnologiyanın rolu da burada az deyil. Davamlı xəbər axını, sosial platformalarda travmatik və ya şişirdilmiş emosional məzmun beynin həssaslıq həddini aşır. Beyin bu yüklənməyə qarşı adaptasiya edir və hissləri filtrdən keçirir. Bu filtr zamanla qalınlaşır. İnsan əvvəl qorunduğunu zənn edir, lakin sonradan sevinci də eyni filtrlə itirdiyini fərq edir. Hissləri dondurmanın paradoksu ondadır ki, bu mexanizm qısa müddətdə qoruyucu olsa da, uzunmüddətli perspektivdə emosional tükənməyə yol açır. İnsan nə ağrıdan tam qaça bilir, nə də məmnuniyyətə çata bilir. Emosional spektr daralır və həyat neytral vəziyyətə keçir. Bu vəziyyət depressiya ilə eyni olmasa da, ona yaxın bir boşluq hissi yaradır.

Bununla belə, emosional hissizlik həmişə patoloji hal deyil. Bəzi dövrlərdə bu mexanizm insanın ayaqda qalmasına kömək edir. Problem ondadır ki, müvəqqəti müdafiə daimi həyat tərzinə çevrilir. İnsan hiss etməməyə o qədər alışır ki, hiss etməyin özü təhlükəli kimi qavranılır.

Əsl məsələ hissləri dondurmaq yox, onları tənzimləməyi öyrənməkdir. Emosional güc hisslərin olmaması deyil, onların idarə edilə bilməsidir. Hissləri söndürmək beyni sakitləşdirə bilər, lakin həyatla əlaqəni zəiflədir. Çünki insan yalnız ağrı ilə deyil, sevinc, maraq və bağlılıqla da canlıdır.

Nəticə olaraq, hissləri dondurmaq müasir insanın dünyaya verdiyi adaptiv cavabdır. Bu cavab zəiflikdən yox, həddindən artıq yüklənmədən doğur. Lakin bu mexanizmin şüurlu şəkildə fərqinə varılmadıqda, qoruma yerinə səssiz itkiyə çevrilməsi riski artır. Çünki insan hiss etmədikcə az ağrı hiss edə bilər, amma eyni zamanda daha az yaşadığını da gec anlayar.