K2-18b: Günəş sistemindən kənarda Yeni Dünya ümidi - ARAŞDIRMA

Son illər kainatda Yerə bənzər planetlərin axtarışı daha da intensivləşib. Astrobiologiya və kosmik tədqiqatlarla maraqlananlar üçün bu axtarış bəzən sual doğurur: Bizi yaşada biləcək başqa bir yer varmı? Bu sualın cavabına yaxın ehtimallardan biri də K2-18b adlı ekzoplanetdir.

K2-18b nədir?

K2-18b planetini 2015-ci ildə NASA-nın Kepler Kosmik Teleskopu aşkarlayıb. Bu planet, Yer kürəsindən təxminən 120 işıq ili uzaqda, Aslan (Leo) bürcündə yerləşən K2-18 adlı qırmızı cırtdan ulduzun ətrafında dövr edir. Planetin kütləsi Yerdən 8.6 dəfə, radiusu isə təxminən 2.6 dəfə böyükdür, bu səbəbdən alimlər onu “mini-Neptun” və ya “super-Yer” kateqoriyasına daxil edirlər.

Niyə bu qədər diqqət çəkdi?

K2-18b-nin əsas cazibəsi onun “yaşama zonasında” yerləşməsidir – yəni ulduzundan elə məsafədə dövr edir ki, səthində suyun maye halda mövcud olması mümkündür. Bu isə həyat üçün əsas şərtlərdən biridir.

Üstəlik, 2019-cu ildə Hubble Teleskopu vasitəsilə planetin atmosferində su buxarı aşkar edilməsi, onu ilk dəfə həm atmosferi olan, həm də yaşama zonasında yerləşən ekzoplanet kimi tarixə saldı. Bu, alimlər üçün mühüm dönüş nöqtəsi oldu.

2023–2024: Yeni kəşflər, yeni suallar

2023-cü ilin sonu və 2024-cü ilin əvvəllərində NASA-nın James Webb Kosmik Teleskopu vasitəsilə əldə olunan spektral məlumatlar göstərdi ki, planetin atmosferində yalnız su buxarı deyil, metan (CH₄) və karbon dioksid (CO₂) də var. Bu isə biosignature – yəni mümkün həyat əlaməti kimi şərh oluna bilər.

Bəzi alimlər iddia edir ki, bu kimyəvi kombinasiyalar planetdə bioloji proseslərin mümkünlüyünə işarə edir. Lakin qeyd olunmalıdır ki, metan və karbon dioksid, həm də geokimyəvi və ya vulkanik proseslər nəticəsində də əmələ gələ bilər. Yəni nəticələr hələ ki ehtimal səviyyəsindədir.

Həyat varmı?

Bu sual hələ ki cavabsızdır. K2-18b planeti Yerdən fərqli olaraq qazlı və daha böyük olduğu üçün onun səthində insan yaşaması ehtimalı azdır. Lakin bəzi modellər göstərir ki, onun atmosferində və ya bulud qatlarında həyat üçün əlverişli şərtlər yarana bilər. Bu ssenari, Yupiter və Veneranın üst atmosferində həyat ehtimalı ilə bağlı nəzəriyyələrlə oxşardır.

Gələcək araşdırmalar

NASA və ESA bu planetin daha detallı öyrənilməsi üçün növbəti illərdə Webb Teleskopundan əlavə, ARIEL (Atmospheric Remote-sensing Infrared Exoplanet Large-survey) kimi missiyalardan da istifadə etməyi planlaşdırır. Məqsəd – atmosferdəki molekulları daha yüksək dəqiqliklə təhlil edib, həyat üçün qəti sübut tapmaqdır.

K2-18b hələ ki bizim üçün sirrlərlə dolu bir dünyadır. Atmosferində su buxarının, metan və karbon dioksidin olması, onu həyatın izlərini axtarmaq üçün ən maraqlı hədəflərdən birinə çevirib. Bəlkə də, bu planet bizə sübut edəcək ki, kainatda tək deyilik. Amma bu cavablar üçün hələ bir az daha gözləməli olacağıq.

Mövsüm,

AzNews.az