Mənəvi işsizlik və məqsəd hissinin itməsinin cəmiyyətə təsiri

Son illərdə “mənəvi işsizlik” termini sosial elmlərdə daha çox işlənməyə başlayıb və məqsəd hissini itirmiş insanların sayının artdığını ifadə edir. Bu anlayış yalnız rəsmi işsizliyin ölçüsü ilə bağlı deyil. İnsanlar gündəlik fəaliyyətində dərin motivasiya və mənalı məqsəd hissini tapa bilmədikdə, daxili boşluq və passivlik müşahidə olunur. Mövzu, həm fərdi rifah, həm də sosial-iqtisadi inkişaf baxımından önəmli tendensiyaları əks etdirir.

Mənəvi işsizliyin səbəbləri çoxşaxəlidir. Bir tərəfdən, sürətli texnoloji dəyişikliklər və rəqəmsal transformasiya iş həyatının strukturunu dəyişir, insanların əvvəlki peşə identitetini və dəyərlərini itirməsinə səbəb olur. Qlobal tədqiqatlar göstərir ki, xüsusilə 18-35 yaş qrupunda işin məzmunu ilə şəxsi məqsəd arasında uyğunsuzluq, professional və şəxsi maraqların üst-üstə düşməməsi mənəvi işsizliyin əsas göstəricilərindən biridir. Digər tərəfdən, sosial təzyiq, davamlı müqayisə və “sosial media paradoksu” insanların öz nailiyyətlərini qiymətləndirməsini çətinləşdirir və məqsəd yönümlü davranışı zəiflədir.

Mənəvi işsizliyin təsirləri həm psixoloji, həm də iqtisadi sahədə özünü göstərir. Motivasiya və daxili enerjinin azalması iş performansına birbaşa təsir edir, yaradıcı və strateji düşüncəni zəiflədir. Dünya Səhiyyə Təşkilatının son illər psixoloji rifah üzrə aparılan hesabatlarına görə, məqsəd hissini itirən insanların depressiya və anksiyete riskləri daha yüksəkdir, eyni zamanda sosial fəallıq səviyyəsi aşağı düşür. Bu, yalnız fərdi yox, kollektiv məhsuldarlıq və cəmiyyətin ümumi inkişaf perspektivi üçün də əhəmiyyətli nəticələr doğurur.

Qlobal miqyasda mənəvi işsizliyin idarə olunması üçün bir sıra strategiyalar tətbiq olunur. Şirkətlər və dövlət qurumları işçilərin daxili motivasiyasını gücləndirmək üçün məqsəd yönümlü layihələr, mentorluq proqramları və fərdi inkişaf təşəbbüsləri yaradır. Kanada və Skandinaviya ölkələrində aparılan araşdırmalar göstərir ki, işçilərin daxili məqsədini müəyyənləşdirən və onların dəyərlərinə uyğun vəzifələr təqdim edən mühit, mənəvi işsizliyin azalmasına və ümumi məhsuldarlığın yüksəlməsinə səbəb olur. Bu yanaşmalar həmçinin fərdi rifahın bərpası, sosial bağlılığın güclənməsi və uzunmüddətli karyera məmnuniyyətinin artırılması baxımından effektivdir.

Mənəvi işsizliyin artması həm fərdlərin, həm də cəmiyyətin dayanıqlı inkişafı üçün çağırışdır. Məqsəd hissinin bərpası yalnız şəxsi motivasiya ilə məhdudlaşmamalıdır; sosial və iş mühiti ilə uzlaşan, strateji planlaşdırılmış təşəbbüslər tələb edir. Təcrübə göstərir ki, məqsəd yönümlü fəaliyyətin təmin edilməsi və daxili motivasiyanın dəstəklənməsi fərdi rifahı artırır, sosial və iqtisadi sistemlərdə iştirak səviyyəsini yüksəldir və həm fərdi, həm də kollektiv uğur perspektivini gücləndirir. Bu baxımdan, mənəvi işsizlik yalnız psixoloji fenomen deyil, eyni zamanda sosial-iqtisadi siyasətin nəzərə almalı olduğu mühüm məsələdir.

Aznews.az