İnformasiya aclığı və hər şeyi bilmək istəyinin psixoloji təsirləri

Müasir dövrdə “informasiya aclığı” termini insanların daim yenilənən məlumat axınına ehtiyacı və hər şeyi bilmək istəyini ifadə edir. Bu fenomen təkcə texnologiya və media ilə bağlı deyil, həm də psixoloji rifah və diqqət idarəsi baxımından əhəmiyyətli təsirlərə malikdir. İnsanların informasiyanı daim izləmək arzusu gündəlik davranışlarını, qərarvermə prosesini və emosional vəziyyətini formalaşdırır, buna görə də mövzu sosial və psixoloji kontekstdə aktualdır.

İnformasiya aclığının əsas səbəbləri beynin maraq və öyrənmə mexanizmləri ilə bağlıdır. Dopamin sistemi yeni məlumat əldə etməyə motivasiya yaradır və bunun müsbət emosional nəticəsi olur. Sosial media platformaları, xəbər portalları və onlayn bildirişlər bu mexanizmi daha da gücləndirir, nəticədə insanlar məlumat axınına fasiləsiz bağlanır. Qlobal araşdırmalar göstərir ki, xüsusilə 20-40 yaş qrupunda istifadəçilərin gündəlik informasiya istehlakı 6-8 saat arasında dəyişir, lakin bu məlumatların böyük hissəsi təkrarlanan və ya əhəmiyyət səviyyəsi fərqli olan informasiyalardan ibarətdir. Bu da zehni yorğunluq və diqqət dağınıqlığına səbəb olur.

Psixoloji nəticələr müxtəlif formalarda özünü göstərir. Uzun müddət davam edən informasiya aclığı diqqətin dağılmasına, stres səviyyəsinin yüksəlməsinə və qərarvermə prosesində çətinliklərə yol açır. Oxford Universitetinin araşdırmalarına görə, davamlı məlumat axını altında olan insanlar qısa müddətli yaddaşda problem yaşayır, emosional tənzimləmə qabiliyyəti zəifləyir və yuxu keyfiyyəti pisləşir. Eyni zamanda, informasiya aclığı sosial müqayisəni gücləndirir, insanların öz uğurlarını başqaları ilə ölçməsinə və nəticədə narazılıq hisslərinin artmasına səbəb olur.

Qlobal miqyasda informasiya aclığının idarə edilməsi strategiyaları fərqli yanaşmalar üzərində qurulur. Almaniya və ABŞ-da aparılan eksperimentlər göstərir ki, informasiya istehlakının məhdudlaşdırılması, bildirişlərin optimallaşdırılması və “digital detox” kimi praktikalar stresi azaldır və diqqətin yenidən fokuslanmasına kömək edir. Şirkətlər və təhsil müəssisələri də məlumatın keyfiyyətinə üstünlük verərək, zəruri olmayan informasiyanı filtrasiya etmə strategiyasını tətbiq edirlər. Bu yanaşma insanların həm işgüzar, həm də şəxsi fəaliyyətlərində məhsuldarlığın artmasına və psixoloji rifahın bərpasına xidmət edir.

İnformasiya aclığı yalnız fərdi psixoloji problem deyil, həm də cəmiyyətin informasiya idarəçiliyi və mediaya münasibəti baxımından əhəmiyyətlidir. İnsanların məlumat istehlakında balansı qoruması, prioritetləşdirmə bacarıqlarını inkişaf etdirməsi və texnologiyanı məqsədli istifadə etməsi zehni sağlamlığın qorunması ilə yanaşı, sosial və peşə fəaliyyətlərinin səmərəliliyini də artırır. Bu kontekstdə informasiya aclığı müasir həyatın qaçılmaz bir tərəfi olmaqla bərabər, düzgün idarə edildikdə fərdi və kollektiv rifah üçün riskləri minimal səviyyəyə endirə biləcək bir fenomen kimi qiymətləndirilir.

Aznews.az