İş mühitlərində introvertlər niyə geri planda qalır?

Müasir iş mühitləri rəsmi sənədlərdə inklüzivlikdən, fərqliliyin dəyərindən və komanda ruhundan danışsa da, praktikada səssiz bir filtr işləyir. Bu filtr nə açıq ayrı-seçkilikdir, nə də qəsdən qurulmuş mexanizm. Buna baxmayaraq, nəticə dəyişmir - introvertlər əksər iş yerlərində geri planda qalırlar. Maraqlısı odur ki, bu adətən heç kim tərəfindən “problem” kimi də qəbul edilmir.

Ənənəvi iş mühitində uğur anlayışı tədricən səs, görünürlük və ani reaksiya ilə eyniləşdirilib. Tez danışmaq, iclaslarda ilk söz alan olmaq, ideyanı dərhal səsləndirmək və müzakirələrdə dominant qalmaq peşəkarlıq göstəricisinə çevrilib. Bu modeldə sakitlik düşüncənin dərinliyi yox, passivlik kimi oxunur. Halbuki introvertlər ideyanı səsləndirməzdən əvvəl onu formalaşdırır, ölçür və əlaqələndirirlər. Lakin iş mühitinin tempi buna imkan vermir.

İclas mədəniyyəti bu görünməz kənarlaşdırmanın əsas mexanizmlərindən biridir. Sürətli "brainstorming" sessiyaları, spontan qərar gözləntiləri və açıq müzakirələr introvertlər üçün özünü ifadə etməyi çətinləşdirir. Onlar danışmaq istəmədikləri üçün yox, danışmazdan əvvəl düşünmək ehtiyacı duyduqları üçün geri çəkilirlər. Amma bir çox iş yerində bu fərq kimi yox, zəiflik kimi anlaşılır. Nəticədə sükut töhfənin yoxluğu kimi qəbul olunur.

Performans qiymətləndirmə modelləri də bu prosesə səssiz dəstək verir. Çox vaxt təşəbbüskar olmaq, aktiv görünmək və liderlik nümayiş etdirmək əsas meyar kimi götürülür. Bu isə introvertlərin güclü tərəflərini kölgədə qoyur. Dərin analiz, riskləri əvvəlcədən görmək, səssiz şəkildə prosesi daşımaq ölçülmür. Ölçülməyən isə dəyər kimi tanınmır.

İş mühitlərində sosial kapital da əsasən ünsiyyət intensivliyi üzərindən formalaşır. Qeyri-rəsmi söhbətlər, ofis içi əlaqələr, fasilə zamanı qurulan dialoqlar görünməz qərarların verildiyi sahəyə çevrilir. Introvertlər bu sosial şəbəkənin mərkəzində olmur, amma kənarında qalmaqla real təsir imkanlarını itirirlər. Bu kənarda qalma çox vaxt öz seçimləri kimi yozulur, halbuki əksər hallarda bu, uyğunlaşdırılmamış mühitin nəticəsidir.

Daha maraqlı məqam odur ki, introvertlər nadir hallarda açıq şəkildə narazılıq bildirirlər. Onlar sistemlə mübarizə aparmaq əvəzinə, uyğunlaşmağa çalışırlar. Səssiz işləyir, məsuliyyəti daşıyır, amma görünmədikləri üçün dəyərsizləşdirilirlər. Bu isə uzunmüddətli perspektivdə motivasiya itkisi, emosional tükənmə və işdən psixoloji uzaqlaşma yaradır.

Qlobal araşdırmalar göstərir ki, introvertlərin böyük hissəsi iş mühitində potensialının tam istifadə olunmadığını düşünür. Buna baxmayaraq, onlar liderlik və ya təşəbbüs istəmədiklərini yox, mövcud liderlik modelinə uyğun gəlmədiklərini deyirlər. Problem insanlarda deyil, onları ölçən və qiymətləndirən mexanizmdədir.

Paradoks ondadır ki, müasir bizneslər kompleks problemlərlə üzləşdikcə introvert xüsusiyyətlər daha dəyərli olur. Strateji düşüncə, səbr, detallara diqqət və uzunmüddətli baxış səssiz bacarıqlardır. Lakin iş mühiti hələ də səsi nəticədən üstün tutmağa davam edir. Bu ziddiyyət introvertləri tədricən kənara itələyir. Dəyişiklik üçün introvertlərin daha çox danışması yox, iş mühitlərinin daha çox dinləməsi lazımdır.

Müasir iş dünyası inklüzivlik iddiasını həqiqətən reallaşdırmaq istəyirsə, səsi yox, töhfəni əsas meyar kimi qəbul etməlidir. Çünki bəzi ən dəyərli fikirlər yüksək səsdən deyil, sükutdan doğulur.

Nuray,

Aznews.az