Xəzərin dibi ilə çəkiləcək fiber-optik xətt: Rəqəmsal inteqrasiyanın yeni mərhələsi - ŞƏRH

Rusiya və Qazaxıstanın Rəqəmsal İnkişaf nazirlikləri, "Rostelecom" və "Kazakhtelecom" şirkətləri Xəzər dənizinin dibi ilə fiber-optik rabitə xəttinin çəkilməsi üzrə birgə layihə imkanlarını müzakirə edir. Məlumata görə, bu təşəbbüs Xəzəryanı regionda rəqəmsal inteqrasiyanın gücləndirilməsi və regional əlaqələrin optimallaşdırılmasına yönəlib. Hazırda oxşar istiqamətdə Qazaxıstan və Azərbaycan da Aktau-Sumqayıt marşrutu üzrə fiber-optik kabel xətti layihəsini həyata keçirir və bu infrastrukturun 2027-ci ilə qədər başa çatdırılması nəzərdə tutulur.

Xəzər dənizinin dibi ilə fiber-optik xəttin çəkilməsi təşəbbüsü təkcə iki ölkə arasında texnoloji əməkdaşlıq kimi deyil, həm də bütövlükdə Avrasiya regionunda rəqəmsal transformasiyanın mühüm mərhələsi kimi qiymətləndirilir. Rəqəmsal iqtisadiyyatın sürətli inkişaf etdiyi dövrdə region ölkələri üçün yüksək sürətli, etibarlı və təhlükəsiz internet bağlantısı həm informasiya təhlükəsizliyi, həm də iqtisadi rəqabət qabiliyyəti baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. Bu cür infrastruktur layihələri təkcə kommunikasiya sektorunda deyil, həm də logistika, enerji və maliyyə texnologiyaları kimi sahələrdə də yeni sinerji yaradır. Məsələn, Asiya ilə Avropa arasında yerləşən tranzit marşrutların sayının artması fonunda fiber-optik şəbəkələrin genişləndirilməsi regionun rəqəmsal magistral kimi rolunu gücləndirə bilər.

Rusiya və Qazaxıstanın bu istiqamətdəki dialoqu həmçinin Qərb texnologiyalarına alternativ regional şəbəkə sistemlərinin formalaşması tendensiyası ilə səsləşir. Qlobal səviyyədə internet infrastrukturunun geosiyasi xarakter daşıdığı bir vaxtda Xəzər dənizinin dibi ilə çəkiləcək kabel layihələri rəqəmsal suverenlik məsələsini önə çıxarır. Belə bir təşəbbüs Xəzəryanı ölkələrin qlobal məlumat axınında daha müstəqil mövqe tutmasına, məlumat ötürmə marşrutlarının diversifikasiyasına və risklərin azaldılmasına xidmət edə bilər. Hazırda dünyada təxminən 500-dən çox aktiv sualtı fiber-optik kabel sistemi mövcuddur və bu şəbəkələr vasitəsilə beynəlxalq məlumat trafikin 95 faizi ötürülür. Bu baxımdan Xəzər hövzəsində yeni bir kabel xəttinin yaradılması regional inteqrasiyanı texnoloji səviyyədə birləşdirən unikal infrastruktur addımıdır.

Azərbaycan və Qazaxıstanın həyata keçirdiyi Aktau-Sumqayıt layihəsi isə Xəzərin qərb və şərq sahilləri arasında birbaşa məlumat körpüsü rolunu oynayır. Saniyədə 400 Tbit ötürmə qabiliyyətinə malik bu xətt yalnız iki ölkə arasında deyil, həm də bütün region üçün strateji kommunikasiya arteriyası sayılır. Bununla yanaşı, Rusiya və Qazaxıstanın yeni təşəbbüsü həmin şəbəkənin genişləndirilməsi və paralel marşrutların formalaşması baxımından əlavə təhlükəsizlik və dayanıqlılıq imkanı yarada bilər. Çünki məlumat axınının bir neçə marşrut üzərindən yönləndirilməsi regional infrastrukturun kiberhücumlara və texnoloji nasazlıqlara qarşı davamlılığını artırır.

Rəqəmsal rabitə infrastrukturu həmçinin beynəlxalq ticarətin və innovasiyaların inkişafı üçün fundamental baza yaradır. Dünya Bankının 2024-cü il hesabatına əsasən, yüksək sürətli internetin əlçatanlığının 10 faiz artması ölkənin ÜDM artımına orta hesabla 1,4 faiz müsbət təsir göstərir. Bu kontekstdə Xəzəryanı regionda aparılan rəqəmsal infrastruktur layihələri iqtisadi artımı stimullaşdırmaqla yanaşı, region ölkələrinin bir-biri ilə qarşılıqlı asılılığını da optimallaşdırır. Beləliklə, bu cür təşəbbüslər yalnız texnoloji deyil, həm də geoiqtisadi məzmun daşıyır və enerji, nəqliyyat və ticarət dəhlizləri ilə paralel şəkildə regionun inteqrasiyasını gücləndirir.

Eyni zamanda, fiber-optik xətt layihələrinin ekoloji və texnoloji davamlılıq aspektləri də nəzərə alınmalıdır. Dəniz dibində kabelin çəkilməsi prosesində ətraf mühitə təsir minimum səviyyədə saxlanmalı, beynəlxalq standartlara uyğun monitorinq və təhlükəsizlik mexanizmləri tətbiq olunmalıdır. Qlobal təcrübə göstərir ki, bu tip layihələrdə beynəlxalq sertifikatlaşdırılmış texnologiyalardan istifadə həm investisiya cəlbediciliyini, həm də əməliyyat etibarlılığını artırır.

Nəticə etibarilə, Xəzər dənizinin dibi ilə fiber-optik rabitə xəttinin çəkilməsi təşəbbüsləri regionun rəqəmsal gələcəyinin formalaşmasında strateji mərhələdir. Rusiya, Qazaxıstan və Azərbaycan kimi ölkələrin bu istiqamətdə koordinasiyalı addımlar atması, Xəzəri yalnız enerji və nəqliyyat dəhlizi kimi deyil, həm də məlumat və texnologiya mərkəzinə çevirmə potensialını reallaşdırır. Qlobal rəqəmsal rəqabətin getdikcə sərtləşdiyi müasir dövrdə bu cür layihələr Xəzəryanı regionu iqtisadi və texnoloji baxımdan daha möhkəm və dayanıqlı mövqeyə gətirə bilər.

Nuray,

Aznews.az