İdxal güzəştlərinin yeni mərhələsi və investisiya mühitinin inkişaf dinamikası - ŞƏRH

Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə icazələr barədə vergi orqanlarına göndərilən məlumatların tərkibinə yeni kateqoriyanın əlavə edilməsi investisiya təşviqi sənədi alan şirkətlər, sənaye və texnologiyalar parklarının rezidentləri, habelə işğaldan azad edilmiş ərazilər üzrə idxalı güzəştlərdən yararlanan sahibkarlar üçün texnika, avadanlıq, qurğu, xammal və materialların idxalını təsdiq edən sənədlərin daxil edilməsi ilə bağlıdır. Yenilənmiş mexanizm 2023-cü il yanvarın 1-dən etibarən qüvvədə olmaqla 2033-cü ilədək tətbiq ediləcək və güzəştli idxal əməliyyatlarının daha şəffaf, uçot baxımından ardıcıl və nəzarət oluna bilən şəkildə aparılmasına xidmət edəcək.

Dəyişiklik Azərbaycan iqtisadiyyatında son illər formalaşan yönümlə uzlaşır. İnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, vergi və gömrük güzəştləri investisiya davranışlarını stimullaşdıran əsas amillərdən biridir. Cənubi Koreya, Türkiyə və Polşa kimi ölkələrdə sənaye zonalarına təqdim olunan uzunmüddətli fiskal güzəştlər həmin zonalarda istehsalın intensivliyini artırıb və hökumətlərin planlaşdırdığı iqtisadi klasterlərin yaranmasına təkan verib. Bu modelin fəlsəfəsi ondan ibarətdir ki, güzəşt mexanizmləri yalnız maliyyə yükünün azaldılması deyil, həm də istehsal və texnoloji yeniliklərin daha sürətli təşəkkülü üçün uyğun mühiti təmin edir. Azərbaycanın sənaye və texnoloji parklarında son illərin statistikasına nəzər saldıqda eyni tendensiyanın müşahidə olunduğu görünür. Məsələn, 2023 və 2024-cü illərdə bu parklarda qeydə alınan istehsal və ixrac dinamikası ciddi artım göstərib, yeni rezidentlərin sayı genişlənib və ixrac yönümlü layihələrin payı yüksəlib.

İşğaldan azad edilmiş ərazilərlə bağlı güzəştlərin ayrıca mexanizm kimi təsbit olunması həmin bölgənin iqtisadi cəlbediciliyinin artırılması məqsədi daşıyır. Beynəlxalq təcrübədə post-münaqişə ərazilərində vergi və rüsum güzəştlərinin tətbiqi infrastruktur quruculuğunun sürətlənməsi və özəl investisiya üçün ilkin motivasiya kimi çıxış edir. Kosova, Ruanda və Gürcüstanın keçmiş münaqişə zonalarında tətbiq edilən mexanizmlər göstərir ki, ilkin kapital qoyuluşunda xərclərin azaldılması investor risklərini aşağı salır və bazara daha tez daxil olma imkanı yaradır. Azərbaycan üçün bu yanaşma xüsusilə mühümdür, çünki bölgədə paralel şəkildə həm yaşayış məntəqələrinin bərpası, həm də istehsal infrastrukturu formalaşdırılır. Texnika və xammal idxalının əməliyyat səviyyəsində dəqiq qeydiyyatı isə sonrakı mərhələdə müəssisələrin fəaliyyət göstəricilərinin daha şəffaf analizi və dövlət dəstək mexanizmlərinin qiymətləndirilməsi üçün baza məlumatı yaradır.

Qərarın vergi orqanlarına əlavə məlumat göndərilməsi ilə müşayiət olunması iqtisadi idarəetmə baxımından iki istiqamətdə əhəmiyyətlidir. Birincisi, güzəşt mexanizmlərinin tətbiqi ilə bağlı məlumat axınının tamlığı artır və bu, risklərin qiymətləndirilməsi, fiskal planlaşdırma və proqnoz modellərinin daha dəqiq qurulmasına şərait yaradır. İkincisi, idxal olunan texnika və avadanlıqların hədəf sahələrə uyğunluğu real vaxtda izlənə bilir və güzəşt sisteminin düzgün tətbiqi təmin olunur. Müasir iqtisadiyyatlarda məlumat əsasında idarəetmənin aparıcı xəttə çevrildiyi nəzərə alınsa, bu addımın institusional baxımdan vergi və gömrük strukturunun funksionallığını gücləndirdiyi aydın görünür.

Geniş iqtisadi çərçivədən baxıldıqda, qərar investisiya təşviqi sənədi ilə fəaliyyət göstərən müəssisələr üçün də yeni mərhələ yaradır. Digər ölkələrin təcrübəsində bu tip sənədlər üzrə məlumat mübadiləsinin avtomatlaşdırılması nəticəsində həm investisiya layihələrinin icra tempi, həm də dövlət tərəfindən ayrılan stimulların effektivliyi artıb. Azərbaycan üçün də vergi orqanlarına ötürülən məlumatların strukturlaşdırılması investisiya stimullarının iqtisadi nəticələrinin qiymətləndirilməsində daha sistemli yanaşmanın formalaşmasına kömək edəcək. Bu, xüsusilə sənaye parklarında texnoloji avadanlıqların yenilənməsi, istehsal proseslərinin modernləşdirilməsi və ixrac yönümlü istehsalın genişlənməsi baxımından praktiki əhəmiyyət kəsb edir.

Nəhayət, qərarın uzunmüddətli tətbiq müddəti investisiya ekosisteminə sabitlik gətirir. İnvestorlar üçün öncədən proqnozlaşdırılan fiskal mühit kapital qoyuluşu qərarlarının ən mühüm şərtlərindəndir və beynəlxalq hesabatlarda göstərilir ki, sabit fiskal çərçivəyə malik ölkələrə yönəlik investisiya axını daha davamlı olur. Uzunmüddətli güzəşt mexanizmi istehsal quran şirkətlərin planlaşdırma horizontunu genişləndirir, eyni zamanda regionların iqtisadi inkişafında prioritet layihələrin reallaşmasını asanlaşdırır.

Aznews.az