Sidneydə təkrar emal olunan göydələn və davamlı şəhərsalmanın yeni mərhələsi - ŞƏRH

Sidneydə yerləşən və 1976-cı ildə inşa edilmiş AMP Mərkəzinin sökülmədən ikiqat daha böyük daxili sahəyə malik müasir bir kompleksə çevrilməsi dünya urbanizmi və tikinti sənayesi üçün nadir presedent yaradıb. Ənənəvi yanaşmada köhnə göydələnlərin sökülməsi praktiki hesab olunsa da, bu layihədə binanın orijinal strukturunun böyük hissəsi qorunaraq ona 9000 nəfərin yerləşə biləcəyi ölçüdə yeni funksionallıq verilib. Daxili sahənin 45 min kvadratmetrdən 102 min kvadratmetrə qədər genişləndirilməsi və doqquz mərtəbənin əlavə olunması bu tip struktur üzərində aparılan işlərin miqyas baxımından qeyri-adi olduğunu göstərir. Layihə tikinti müddətinin qısaldılmasına, əlavə yüz milyon dollarlıq xərcin qarşısının alınmasına və on minlərlə ton karbon emissiyasının atmosferə çıxmaması ilə nəticələnib.

Qlobal urbanizmdə son onilliklərin əsas tendensiyalarından biri mövcud tikililərin idarəolunan şəkildə yenilənməsi və onların ömrünün uzadılmasıdır. Bu yanaşmanın artmasının səbəbi yalnız ekoloji məqsədlər deyil, həm də böyük şəhərlərdə torpaq məhdudiyyəti və sıxlığın artmasıdır. Dünya Bankının məlumatlarına görə, iri şəhərlərdə mövcud tikinti fondunun təmir yolu ilə yenilənməsi yeni tikintiyə nisbətən orta hesabla 30 ilə 50 faiz arasında daha az vəsait tələb edir və tikinti tullantılarını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Sidneydəki layihə bu tendensiyanın ən ekstremal nümunələrindən biri kimi qiymətləndirilir, çünki göydələn miqyasında təkrar emal prosesi adətən kiçik ofis və ya yaşayış binalarında tətbiq olunan modellərdən daha mürəkkəb struktura malikdir.

Təhlilə əsasən, layihənin iqtisadi məntiqi bir neçə istiqamətdə özünü göstərir: birincisi, binanın sökülməməsi icarə dövriyyəsinin dayanmamasını təmin edib, bu isə mülkiyyətçi üçün stabil maliyyə axını anlamına gəlir. İkincisi, mövcud strukturun qorunması ilkin tikintidə istifadə edilmiş materiallarda saxlanmış karbonun atmosferə buraxılmamasını təmin edib. Bu yanaşma qlobal karbon siyasətində “gizli karbon” anlayışının nəzərə alınmasının artdığı dövrə təsadüf edir. Beynəlxalq Enerji Agentliyi köhnə binaların sökülməsi zamanı karbon emissiyalarının böyük hissəsinin materialların yenidən istehsalı ilə bağlı yarandığını bildirir. Sidneydəki genişmiqyaslı yenilənmə modeli bu emissiyaların qarşısını alan alternativ orta yol kimi diqqət çəkir.

Layihədə tətbiq edilən texnoloji yanaşma da qlobal miqyasda dəyər qazanan trendlərlə üst-üstə düşür. Rəqəmsal əkizlərin istifadəsi, real vaxt sensordan məlumat axını ilə risklərin idarə olunması və strukturun canlı monitorinqi tikinti sənayesində getdikcə daha vacib rol oynayır. Bu cür metodlar xüsusilə sıx məkanlarda aparılan tikinti işlərində həm təhlükəsizlik, həm də vaxtın optimallaşdırılması baxımından üstünlük yaradır. Qüllədəki lift sisteminin ikimərtəbəli həllə keçirilməsi də iri ofis mərkəzlərində insan axınının optimallaşdırılması istiqamətində son illər sınaqdan keçirilən mühəndislik yanaşmalarından biri kimi dəyərləndirilir.

Urbanistika siyasəti baxımından layihənin icazə mexanizmi də diqqət çəkir. Şəhər rəhbərliyinin yeni qüllə layihəsini əraziyə kölgə düşməsi səbəbi ilə məhdudlaşdırması, lakin istifadə olunmamış tikinti hüquqlarını mövcud binanın yenilənməsinə yönləndirməsi inkişaf planlamasında çevik institusional modellərin tətbiqinin önəmini göstərir. Bu təcrübə müxtəlif ölkələrdə paytaxtların sıxlıq idarəetməsində daha geniş yayılmağa başlayır və şəhərlərin tarazlı inkişaf siyasəti üçün real alət kimi çıxış edir.

Əldə olunan nəticə sadəcə bir binanın yenilənməsi kimi yox, davamlı tikinti sektorunun gələcək istiqamətlərinə işarə kimi görünür. Mövcud tikinti fondunun qorunması ilə yeni tələblərə uyğunlaşdırılması həm iqtisadi səmərəlilik, həm ekoloji hədəflər, həm də şəhərsalma baxımından rasional seçim kimi qəbul olunur. Sidneydəki layihənin Earthshot Mükafatına layiq görülməsi də bu yanaşmanın beynəlxalq səviyyədə strateji əhəmiyyətini nümayiş etdirir. Bu tip layihələr artdıqca şəhər infrastrukturlarının daha dayanıqlı modellərə keçidi sürətlənə bilər və müxtəlif ölkələrdə bina fondunun uzunmüddətli idarəçiliyinə yeni yanaşmaların tətbiqini təşviq edə bilər.

Nuray,
Aznews.az