Kirayə gəlirlərinə verginin azaldılması mənzil bazarında rəsmiləşmə prosesini sürətləndirə bilər - ŞƏRH

Azərbaycan parlamentində təsdiqlənən dəyişikliklə fiziki şəxslərin yaşayış sahələrini kirayəyə verməsindən əldə olunan gəlirlərə tətbiq edilən vergi dərəcəsi 14 faizdən 10 faizə endirilib. Yeni mexanizmə görə, kirayə haqqını ödəyən fiziki şəxs vergi uçotunda deyilsə, vergi məbləğinin ödənilməsi kirayəyə verən və ya onun təyin etdiyi agent tərəfindən həyata keçiriləcək və uçot prosedurları həmin qaydada tamamlanacaq. Qanun layihəsi üçüncü oxunuşda qəbul edilib və mənzil bazarında fiskal yükün yüngülləşdirilməsi istiqamətində mühüm addım kimi qiymətləndirilir.

Bu dəyişiklik qlobal təcrübədə tətbiq olunan modellərlə uyğunluq təşkil edir. Bir çox ölkələrdə kirayə gəlirlərinin vergi dərəcələri mülayim saxlanılaraq qeyri-formal bazarın həcmini azaltmaq, uçotun genişlənməsini təşviq etmək və yaşayış fondunun dövriyyəsini artırmaq məqsədi güdür. OECD ölkələrinin orta göstəricisi geniş aralığa malikdir, lakin son illər Avropa şəhərlərində tendensiya daha sadə və şəffaf vergi mexanizmlərinə keçidi dəstəkləyir. Məqsəd həm vətəndaşların kirayə gəlirlərini leqallaşdırmasını sürətləndirmək, həm də bazarda qiymət stabilliyini qorumaqdır. Azərbaycanda dərəcənin azaldılması eyni funksiyanı yerinə yetirə bilər, çünki əvvəlki illərdə qeyri-formal kirayə əməliyyatlarının mövcudluğu həm statistikanın dəqiqliyinə, həm də vergi daxilolmalarının strukturuna təsir edirdi.

Dərəcənin düşməsi kirayəyə verənlər üçün xərclərin azaldılması ilə nəticələnir və bu, iki istiqamətdə təsir göstərə bilər. Bir tərəfdən ev sahiblərinin daha çox obyektini rəsmi uçota salması üçün stimullaşdırıcı baza yaranır. Digər tərəfdən vergi yükünün azalması kirayə bazarında qiymət davranışlarına dolayısı ilə təsir edə bilər, çünki bəzi ölkələrin təcrübəsində vergi yükünün aşağı olduğu şəraitdə kirayə verənlər stabil uzunmüddətli müqavilələrə üstünlük verir və bazarda dəyişkənlik azalır. Bununla yanaşı, kirayə tələbinin yüksək olduğu şəhərlərdə qiymətlərin formalaşması isə yalnız fiskal amillərlə müəyyən olunmur. Təklif həcmi, migrasiya dinamikası, yeni tikililərin dövriyyəyə daxil olması və iqtisadi aktivlik kimi faktorlar üstün rol oynayır. Buna görə dərəcə azalmasının qısamüddətli dövrdə qiymətlərdə kəskin dəyişiklik yaratması ehtimal olunmur, lakin rəsmi uçotun genişlənməsi mümkündür.

Yeni qaydada vergi agenti mexanizminin tətbiqi də sistemin idarəedilməsi baxımından əhəmiyyətlidir. Bu yanaşma beynəlxalq praktikada effektiv alət hesab olunur, çünki ödəniş zamanı verginin mənbədə tutulması uçot intizamını gücləndirir və inzibati yükün azaldılmasını təmin edir. Nəticədə vergi orqanlarının məlumat bazası daha dəqiq formalaşır, bazarın real həcmi daha yaxşı görünür və uzunmüddətli iqtisadi planlaşdırma üçün əlverişli şərait yaranır. Şəffaflıq artdıqca investorların və tikinti sektorunun davranış modellərində də daha stabilləşmiş gözləntilər formalaşa bilər.

Qlobal tendensiyalar göstərir ki, kirayə bazarının rəsmiləşməsi həm sosial, həm də iqtisadi baxımdan müsbət nəticələr verir. Azərbaycanda vergi dərəcəsinin azaldılması bazarın strukturlaşmasına və uzunmüddətli kirayə münasibətlərinin təşviqinə dəstək ola bilər. Bu addım həm dövlət büdcəsi baxımından daha dayanıqlı daxilolmaların təmin edilməsi, həm də mənzil bazarının institusional inkişafı üçün vacib mərhələ rolunu oynayır.

Aznews.az