Trans-Xəzər Fiber-Optik Kabel Xətti üzrə dəniz marşrutu - ŞƏRH

Avropa ilə Asiya arasında rəqəmsal körpü rolunu oynayacaq Trans-Xəzər Fiber-Optik Kabel Xətti üzrə dəniz marşrutunun tədqiqat mərhələsinə başlanılması "Rəqəmsal İpək Yolu" layihəsinin icrasında strateji irəliləyiş kimi qiymətləndirilə bilər. Sualtı kabel sisteminin Sumqayıt ilə Aktau şəhərlərini birləşdirəcək 380 kilometrlik hissəsi üzrə aparılan bu ilkin araşdırmalar layihənin texniki, ekoloji və təhlükəsizlik baxımından optimal şəkildə planlaşdırılmasına zəmin yaradacaq. Dörd həftə davam edəcək tədqiqatlar həm Azərbaycan, həm də Qazaxıstan tərəfdən eyni vaxtda aparılır ki, bu da layihənin regional əməkdaşlıq baxımından daşıdığı önəmi təsdiqləyir.

Məlum olduğu kimi, məlumat ötürülməsi üzrə qlobal marşrutlarda Asiya və Avropa arasında yeni və daha qısa alternativlərin formalaşdırılması son illər dünya telekommunikasiya bazarında diqqət mərkəzində olan mövzulardandır. Mövcud fiber-optik infrastrukturun əsasən Hind okeanı və Avropa qitəsi vasitəsilə keçməsi Asiya ölkələrinin məlumat axını baxımından müəyyən asılılıqlara səbəb olur. "Rəqəmsal İpək Yolu" isə Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya üzərindən keçməklə daha qısa məsafə və yüksək ötürmə qabiliyyəti təklif edir. Layihənin planlaşdırılmış 400 Tbit/s ötürmə qabiliyyəti böyük həcmlərdə məlumat mübadiləsi üçün əhəmiyyətli texnoloji baza yaradacaq. Bu göstərici təkcə regional deyil, beynəlxalq trafiklərin marşrutlaşdırılmasında da layihəni rəqabətli oyunçuya çevirə bilər.

Böyükhəcmli məlumatların aşağı gecikmə ilə ötürülməsi sahəsində artan tələbat xüsusilə beynəlxalq bulud texnologiyaları, maliyyə əməliyyatları, süni intellekt əsaslı sistemlər və datamərkəzlər üçün kritik əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanın bu infrastrukturda mərkəzi rolu təkcə texnoloji deyil, iqtisadi baxımdan da üstünlüklər yaradır. Ölkənin internet trafiklərinin tranzit potensialının artırılması həm ixrac yönümlü xidmətlər sahəsində, həm də rəqəmsal suverenlik kontekstində əlavə dəyər formalaşdırır. Bu cür yüksək səviyyəli texnologiyaların tətbiqi Azərbaycanın telekommunikasiya sahəsində rəqabət qabiliyyətini gücləndirir, investorların marağını artırır və regional informasiya qovşağına çevrilməsi üçün real əsaslar formalaşdırır.

Layihənin icrasında "AzerTelecom" və "Kazakhtelecom" kimi regional oyunçuların fəal iştirakı, texniki dəstək üçün isə ABŞ-ın "Pioneer Consulting" şirkətinin cəlb olunması onun həm yerli, həm də beynəlxalq səviyyədə strateji planlama ilə həyata keçirildiyini göstərir. Bu yanaşma layihəyə texnoloji və institusional etibarlılıq qazandırır. Həmçinin, Xəzər dənizi vasitəsilə həyata keçiriləcək bu xətt Avropa ilə Asiya arasında telekommunikasiya bağlantılarını şaxələndirməklə, kiberdayanıqlılıq baxımından da mühüm töhfə verəcək.

Bütün bunlarla yanaşı, layihənin ekoloji aspektlərinə verilən diqqət də xüsusilə vacibdir. Dəniz dibinin və sahilyanı ərazilərin tədqiqi zamanı ekosistemə mümkün təsirlərin minimuma endirilməsi məqsədilə qabaqcıl texnologiyalar tətbiq olunur. Bu isə layihənin dayanıqlılıq meyarlarına uyğunluğunu və gələcəkdə daha genişmiqyaslı ekoloji və sosial məsuliyyətli texnoloji təşəbbüslərə örnək ola biləcəyini göstərir.

Rəqəmsal infrastrukturun genişlənməsi həmçinin regional əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar açır. Gürcüstan, Türkiyə və Türkmənistan kimi ölkələrlə inteqrasiyalı marşrutların formalaşdırılması regionda rəqəmsal iqtisadiyyatın sürətlənməsi, texnoloji mübadilələrin və bilik axınının intensivləşməsi ilə nəticələnə bilər. Bu isə Azərbaycanı təkcə tranzit ölkə deyil, həm də regional texnoloji təşəbbüslərin təşəbbüskarı və təminatçısı kimi önə çıxarır.

Trans-Xəzər Fiber-Optik Kabel layihəsi nəqliyyat-logistika dəhlizləri ilə yanaşı, rəqəmsal dəhlizlərin də regional inteqrasiya üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğunu bir daha nümayiş etdirir. Əgər layihə planlaşdırıldığı kimi 2026-cı ilin sonunadək tamamlanarsa, Azərbaycan özünün iqtisadi diversifikasiya strategiyasında rəqəmsal komponenti daha da möhkəmləndirərək, qeyri-neft sektorunda rəqabət üstünlüyü əldə edə bilər. Bu, həm dövlət, həm özəl sektor üçün yeni gəlir modellərinin formalaşması və rəqəmsal iqtisadiyyatın real sektora təsirinin artması ilə müşayiət oluna bilər.

Nuray,

Aznews.az