Məmurlar üçün ilin çörək hesabatı

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi 2016-cı ildə Azərbaycanda buğda istehsalının artacağına ümid edir.

Bu barədə məlumat verən KTN bitkiçilik şöbəsinin müdiri İmran Cümşüdov fikrini bu il üçün əkilən buğda sahələrinin artması ilə izah edib: "Əgər 2015-ci il üçün 540 min hektar buğda əkilmişdisə, bu il üçün əkin sahəsi 586 min hektara çatdırılıb. Təbii ki, kənd təsərrüfatında havaların necə keçməsinin məhsuldarlığa böyük təsiri var, nə qədər buğda yığılacağını ilin sonunda görəcəyik. Amma ötən ilki məhsula istinadən proqnoz vermək olar. 2015-ci ildə biz 1,7 milyon ton buğda yığmışdıq. Əgər hektardan məhsuldarlıq keçən ilki kimi 3-3,2 ton ətrafında olacaqsa, buğda istehsalı 1,8 milyon tonu keçəcək".

Amma KTN təmsilçisinin açıqladığı bu rəqəmlərdən də aydın olur ki, hələ də Azərbaycanın buğda istehsalında görəcəyi çox iş var. Ölkənin aqrar sektoru hələ də məhsuldarlıq göstəricisinə görə dünya üzrə orta sayılan səviyyəyə qalxa bilməyib. Ənənəvi olaraq, buğda sahələrinin hektardan məhsuldarlığının orta göstəricisi 4 ton götürülür. Amma dünyanın Kanada kimi qabaqcıl taxılçılıq ölkələrində hektardan məhsuldarlıq göstəricisi 6-7 tona qədər qalxır. Azərbaycanda isə quraqlıq keçən 2014-cü ildə hektardan məhsuldarlıq 2,4 tona qədər düşmüşdü.

Məhsuldarlıq göstəricisinin aşağı olması Azərbaycanı daha çox sahədə taxıl əkməyə məcbur edir. Hər il ölkənin əkilən torpaqlarının 60 faizə qədəri taxıl üçün ayrılır. Bu göstəriciyə görə Azərbaycan hətta oxşar təsərrüfatçılığa malik bir sıra MDB ölkələrini də geridə qoyur. Məsələn, ildə 11 milyon tona yaxın taxıl istehsal edən və MDB məkanının dördüncü taxıl ixaracatçısı olan Belarus əkin sahələrinin yalnız 45 faizini dənli və dənli-paxlalı bitkiləri üçün ayırır. Səbəb aydındır - Belarusda hektardan məhsuldarlıq 4 tondan yuxarıdır.



İmran Cümşüdov Azərbaycanın əkin sahələrində ortaq məhsuldarlıq göstəricisinin aşağı olmasının əsas səbəbini bəzi bölgələrdə torpaqların şoranlaşmasında və erroziyaya uğramasında görür: "Əslində, fermerlər zəruri gübrələrlə təmin edilir. KTN fermerləri lazımi gübrə ehtiyatı ilə təchiz edir. Lakin torpaqların şoranlaşması və erroziyası bəzi bölgələrdə lazımi məhsuldarlıq göstəricisi əldə etməyə imkan vermir".

Azərbaycanın 400 min hektara yaxın əkin sahəsində şoranlaşma müşahidə edilməsi hələ 10 il qabaq keçmiş Dövlət Torpaq Komitəsi tərəfindən aparılmış araşdırma nəticəsində müəyyən edilmişdi. Komitə şoranlaşmanı qrunt sularının səviyyəsinin qalxması ilə izah etmişdi və yalnız lazımi meliorasiya tədbirləri nəticəsində bu problemin aradan qaldırılacağını bildirmişdi.



Araşdırmalar göstərir ki, şoranlaşmış ərazilərdə hektardan məhsuldarlıq 1 tonu keçmir, həm də həmin sahələrdə yetişdirilən buğdanın göstəriciləri normativlərə uyğun gəlmir. Məhz buna görədir ki, Dövlət Taxıl Fondu hər il ehtiyat üçün əldığı 800 min ton buğdanın əsas hissəsini idxal edir. Ümumiyyətlə, məhsuldarlığın aşağı olması üzündən Azərbaycan hər il 1,4 milyon tona yaxın buğda idxal etməyə məcbur olur. Bununla bağlı hər il ölkədən 250 milyon dollara yaxın pul çıxır.

İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin aqrar islahatlar üzrə mütəxəssisi Vahid Məhərrəmov ANS PRESS-ə müsahibəsində ötən illər ərzində torpaqların şoranlaşma arealının genişləndiyini vurğulayır: "Məndə olan məlumata görə, şoranlaşma artıq 500 min hektar sahədə müşahidə edilir. Bu problemi yaradan əsas səbəb selləmə üsulu ilə suvarmadır. Bitkiyə lazım olandan artıq suyun torpağa axıdılması istər-istəməz qrunt sularını qaldırır və şoranlaşma yaradır".

Vahid Məhərrəmov bu problemdən xilas olmaq üçün yağış və damcı üsullarına keçməyi məsləhət görür: "Bu üsullar zamanı torpaq bitkiyə lazım olan qədər su alır, cüzi artıq hissəsi isə buxarlanma nəticəsində yoxa çıxır. Yəni suvarma suyu aşağı qatlara enərək qrunt sularının səviyyəsini qaldırmır".

Aqrar mütəxəssisin fikrincə, qrunt sularının səviyyəsinin qalxmasında su anbarı olmadan tikilən artezian quyuları da rol oynayır: "Arteziandan selləmə üsulu ilə axıdılan suyun çox az hissəsi bitki tərəfindən qəbul edilir. İsraf edilən su aşağı qatlara enərək qrunt sularının səviyyəsini qaldırır. Halbuki, hər arteziana uyğun anbar tikilməlidir və su oradan borularla aparılmalıdır ki, daha səmərəli istifadə edilsin. Biz taxılı və istənilən bitkini lazım olan səviyyədə daimi su ilə təmin edə bilsək məhsuldarlıqda çox yüksək nəticələr əldə edə bilərik".

Vahid Məhərrəmov modern əkinçilikdə daha çox damcı-şlanq üsulu ilə suvarma aparıldığını bildirir: "Suyu daha az sərf edən bu üsul məhsuldarılığı artırmaqla yanaşı işçi qüvvəsini də aşağı salır".

Əsasən İsrail kimi quraqlıq ölkələrdə istifadə edilən bu üsuldan artıq Azərbaycanda da istifadə edilməyə başlanıb. Məsələn, Ələt - Hacıqabul yolunun kənarında əkilmiş tinglikdə bu üsuldan istifadə edilir. Heç bir insan əli dəyməyən tinglikdə ağaclar sürətli inkişafı ilə seçilir.

Bu müasir üsullardan istifadə ilə Azərbaycan buğda sahələrini 400 min hektara qədər azalda bilər. Bu isə azad olan 200 min hektar sahədə yüngül sənayeyə lazım olan texniki bitkilərin əkilməsinə imkan yaradar. Texniki bitkilərin emalının təşkili isə neftdən kənar sahələrdə yeni iş yerlərinin açılması ilə yanaşı, bir sıra zəruri istehlak mallarının ölkədə istehsalını mümkün edər. Nəticədə, idxalın manata təzyiqi də xeyli azalmış olar.

anspress.com