Kiçik və orta sahibkarlığın maliyyə resurslarına çıxış imkanları - ARAŞDIRMA

Kiçik və orta sahibkarlıq (KOS) Azərbaycanda iqtisadiyyatın mühüm təbəqəsini təşkil edir və dayanıqlı inkişaf, məşğulluğun təmin olunması, regionların sosial-iqtisadi dirçəlişi baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, KOS subyektləri ölkə üzrə bütün qeyri-neft sektoru istehsalının təxminən 27 faizini, məşğulluğun isə 60 faizdən çoxunu təmin edir. Lakin bu müəssisələrin bazar imkanlarını genişləndirə bilməsi üçün maliyyə resurslarına çıxış imkanlarının keyfiyyətli şəkildə formalaşdırılması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Kreditlər, güzəştli maliyyələşmə mexanizmləri, dövlət dəstək proqramları və özəl maliyyə institutlarının aktivliyi bu sahədə əsas rol oynayan amillərdir.

Azərbaycanda son illər ərzində KOS üçün müxtəlif maliyyə dəstək mexanizmləri tətbiq olunub. Sahibkarlığın İnkişafı Fondu, Azərbaycan İnvestisiya Holdinqi, KOBİA və digər qurumlar vasitəsilə güzəştli kredit proqramları və layihə əsaslı maliyyələşdirmə mexanizmləri genişləndirilib. Dövlətin təqdim etdiyi məlumatlara görə, 2024-cü ilin birinci yarısında KOS subyektlərinə 850 milyon manatdan çox maliyyə dəstəyi ayrılıb və bu rəqəm ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 14 faiz artıb. Güzəştli kreditlər üzrə orta faiz dərəcəsinin aşağı salınması, müddətlərin uzadılması və layihə təsdiqi mexanizmlərinin sadələşdirilməsi sahibkarların maliyyə imkanlarına çıxışını müəyyən qədər asanlaşdırıb.

Bununla belə, mövcud vəziyyət KOS sektorunun maliyyələşmə ehtiyaclarının tam ödənilmədiyini göstərir. Bank sektorunda kredit risklərinin yüksək olması, girov tələblərinin sərt qalması və bəzi hallarda maliyyə hesabatlılığı ilə bağlı şəffaflıq problemləri sahibkarların kommersiya kreditlərinə çıxış imkanlarını məhdudlaşdırır. Dünya Bankının "Doing Business" hesabatının son göstəricilərinə əsasən, Azərbaycanda KOS subyektlərinin kommersiya bank kreditlərinə müraciətlərinin təxminən 35 faizi girov təminatı çatışmazlığı səbəbindən təsdiqlənmir. Bu vəziyyət xüsusilə regionlarda fəaliyyət göstərən kiçik müəssisələrin maliyyə resurslarına əlçatanlığı baxımından daha ciddi çətinliklər yaradır.

Eyni zamanda, bazarda qeyri-bank maliyyə institutlarının fəallığının artması yeni imkanlar formalaşdırır. Lizinq, faktoring, mikromaliyyə təşkilatları və elektron maliyyə platformalarının inkişafı kiçik sahibkarlar üçün alternativ mənbələr kimi çıxış edir. Rəqəmsal ödəniş sistemlərinin genişlənməsi və onlayn kredit platformalarının aktivləşdirilməsi prosesi maliyyə resurslarının daha çevik və şəffaf paylanmasına şərait yaradır. Burada əsas üstünlük sürətli qərarvermə mexanizmləri, minimal sənəd tələbləri və fərdiləşdirilmiş maliyyə məhsullarıdır ki, bu da sahibkarların əməliyyat likvidliyini təmin etmək baxımından vacib faktor kimi çıxış edir.

Sahibkarların maliyyə resurslarına çıxış imkanlarının genişləndirilməsində beynəlxalq maliyyə qurumlarının iştirakı da mühüm əhəmiyyət daşıyır. Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (AYİB), Dünya Bankı, Asiya İnkişaf Bankı və digər institutların Azərbaycanda KOS layihələrinə verdiyi dəstək son illərdə əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Bu maliyyə institutları həm güzəştli kreditlər, həm də texniki yardım proqramları vasitəsilə sahibkarların biznes planlarının hazırlanması, maliyyə menecmenti bacarıqlarının inkişafı və layihə risklərinin optimallaşdırılması istiqamətində dəstək göstərir.

Bütün bu yanaşmalar fonunda əsas çağırış KOS subyektləri üçün maliyyə resurslarının daha əlçatan, çevik və davamlı hala gətirilməsidir. Bu məqsədlə rəqəmsal kredit risk qiymətləndirmə mexanizmlərinin tətbiqi, biznesin kredit tarixçəsinin mərkəzləşdirilmiş sistemdə izlənməsi və dövlət-özəl maliyyə əməkdaşlıqlarının gücləndirilməsi aktuallaşır. Təcrübə göstərir ki, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı yalnız maliyyə resurslarının mövcudluğu ilə deyil, həmin resurslara bərabər və ədalətli çıxışın təmin olunması ilə mümkün olur.

KOS sektorunun dayanıqlı inkişafı üçün maliyyə resurslarına çıxış imkanlarının genişləndirilməsi iqtisadi strategiyanın əsas prioritetlərindən biri olaraq qalır. Bu, sahibkarların yeni layihələrə sərmayə yatırmasına, istehsal güclərini artırmasına, məşğulluğu genişləndirməsinə və ölkənin qeyri-neft iqtisadiyyatının böyüməsinə mühüm töhfə verir. İnnovativ maliyyə alətləri, rəqəmsal texnologiyalar və beynəlxalq tərəfdaşlıqların daha fəal istifadəsi bu prosesin effektivliyini yüksəltməklə yanaşı, sahibkarlıq ekosisteminin rəqabət qabiliyyətini də gücləndirə bilər.

Nuray,

Aznews.az