Şəhər səs-küyünün görünməyən ziyanları - ARAŞDIRMA

Müasir şəhərlərin böyüməsi və urbanizasiya prosesi insan həyatına rahatlıq, infrastruktur və müxtəlif imkanlar gətirsə də, bununla yanaşı, çox vaxt nəzərə alınmayan ciddi problemlər də formalaşdırır. Onlardan biri də şəhər səs-küyüdür. Avtomobil hərəkəti, metro və avtobusların səsi, tikinti işləri, ticarət mərkəzlərindəki musiqi, eləcə də insanların gündəlik ünsiyyəti nəticəsində yaranan bu fon səsi adi və qaçılmaz görünə bilər. Lakin aparılan elmi araşdırmalar göstərir ki, uzunmüddətli səs-küy insan sağlamlığına ciddi və çox zaman görünməyən təsirlər göstərir.

Əvvəlcə fizioloji nəticələrə diqqət yetirmək lazımdır. Dünya Səhiyyə Təşkilatının hesabatlarına görə, gündəlik 55 desibeldən yuxarı səs-küy uzun müddət davam etdikdə ürək-damar xəstəlikləri riskini artırır. Şəhər küçələrində isə səviyyə çox vaxt 70–80 desibeli keçir ki, bu da insan orqanizminin stress hormonu kortizolun davamlı yüksəlməsinə səbəb olur. Nəticədə, qan təzyiqi artır, yuxu keyfiyyəti pozulur və metabolik balans zəifləyir. Hətta bəzi tədqiqatlar uzunmüddətli səs-küyün eşitmə sistemindən kənar olaraq immuniteti zəiflədiyini də ortaya qoyub.

Psixoloji təsirlər də diqqətdən kənarda qalmır. Səs-küy insan beynində davamlı stimullaşdırma yaratdığı üçün diqqət toplama qabiliyyətini azaldır. Şəhərdə yaşayan insanların tez-tez yorğunluq, əsəbilik və hətta narahatlıq pozuntularından şikayət etməsi təsadüfi deyil. Xüsusilə uşaqlar və gənclərdə səs mühitinin zənginliyi öyrənmə prosesinə mənfi təsir göstərə, konsentrasiyanı azalda bilər. Bu da urbanizasiyanın yalnız infrastruktur və iqtisadi tərəfi deyil, eyni zamanda sosial və təhsil mühitinə də dolayı təsirini göstərir.

Səs-küyün iqtisadi zərərləri də nəzərə alınmalıdır. İşçi məhsuldarlığının azalması, xəstəlik səbəbindən əmək qabiliyyətinin itirilməsi və səhiyyə xərclərinin artması dövlətlər və şəhər idarəetmə orqanları üçün əlavə yük yaradır. Avropa İttifaqının hesabatına görə, səs-küyün iqtisadiyyata illik təsiri milyardlarla avro ilə ölçülür. Bu rəqəmlər göstərir ki, səs mühiti sadəcə rahatlıq məsələsi yox, həm də iqtisadi və sosial rifah faktorudur.

Problemin həlli üçün urbanizasiya siyasətində yeni yanaşmalara ehtiyac var. İnkişaf etmiş ölkələrdə səs izolyasiyalı pəncərələrin geniş istifadəsi, xüsusi yaşıl zonaların yaradılması, şəhər daxilində piyada və velosiped yollarının artırılması kimi tədbirlər tətbiq olunur. Yaşıllıqlar yalnız ekoloji deyil, həm də akustik baryer rolunu oynayır. İctimai nəqliyyatın modernləşdirilməsi və nəqliyyat axınının tənzimlənməsi də səsin azalmasına töhfə verir. Həmçinin, şəhərsalma layihələrində yaşayış binalarının səs-küylü magistrallardan uzaqda yerləşdirilməsi artıq beynəlxalq standart kimi qəbul edilir.

Beləliklə, şəhər səs-küyü görünməz olsa da, həm fərdi sağlamlıq, həm psixoloji vəziyyət, həm də iqtisadi sabitlik üçün ciddi təhdid yaradır. Urbanizasiyanın gələcək mərhələsində bu məsələyə diqqət yetirilməsə, şəhər həyatının keyfiyyəti daha da aşağı düşə bilər. İnsanların yaşadığı məkanda səssizlik və sakitliyin təmin olunması isə təkcə komfort deyil, həm də fundamental bir sağlamlıq hüququ kimi qəbul edilməlidir.

Nuray,

AzNews.az