Metro vaqonlarının akustikası: Musiqiçilər niyə daha çox müəyyən stansiyaları seçirlər? - ARAŞDIRMA

Dünyanın böyük şəhərlərində metro yalnız nəqliyyat vasitəsi deyil, həm də musiqiçilərin və ifaçıların qeyri-rəsmi səhnəsinə çevrilib. Stansiyaların akustik xüsusiyyətləri musiqinin keyfiyyətinə ciddi təsir göstərir və ifaçılar buna əsaslanaraq müəyyən məkanlara üstünlük verirlər. Bu seçimin arxasında həm səsin yayılması ilə bağlı texniki səbəblər, həm də sosial-psixoloji faktorlar dayanır.

Qlobal miqyasda metro stansiyaları çox vaxt unikal akustikaya malikdir. Yarı qapalı tunellər, kafel və beton üzlüklər səs dalğalarının əksini gücləndirir. Bu səbəbdən bəzi stansiyalarda musiqi daha təmiz, rezonanslı və dinləyici üçün cəlbedici səslənir. Məsələn, Paris Metrosunun müəyyən dayanacaqları və Nyu-Yorkdakı Grand Central ətrafı musiqiçilərin ən çox seçdiyi məkanlar kimi tanınır. Burada akustik “təbii səhnə” effekti formalaşır və ifaçı az səy göstərməklə yüksək keyfiyyətli səs çıxara bilir.

Azərbaycanda da oxşar tendensiyanı müşahidə etmək mümkündür. Bakı Metrosunun bəzi stansiyaları musiqiçilər üçün cəlbedici sayılır. Məsələn, geniş vestibülə və mərmər üzlüklərə malik stansiyalarda akustik rezonans daha güclüdür. Bu cür məkanlarda ifa edilən musiqi həm səs gücünə, həm də emosional təsirinə görə dinləyicini cəlb edir. Nəticədə musiqiçilər daha çox auditoriya toplayır və onların küçə ifaçılığı fəaliyyətindən əldə etdiyi gəlir artır. Qeyri-rəsmi ifaçılıq şəbəkələri bu akustik xüsusiyyətlər üzərində formalaşır. Musiqiçilər bir-biri ilə təcrübə mübadiləsi aparır, hansı stansiyanın daha yaxşı səs verdiyini paylaşırlar. Beləliklə, zamanla müəyyən məkanlar “ifaçı mərkəzi”nə çevrilir. Bu isə həm sosial ünsiyyət, həm də alternativ mədəniyyət mühiti yaradır.

Akustikanın üstünlükləri ilə yanaşı, problemlər də var. Bəzi hallarda rezonans səsin təhrifinə gətirib çıxarır, ifaçının nitqini və ya vokalını aydın eşitməyə mane olur. Digər tərəfdən, metroda ifa edilən musiqi səs-küy səviyyəsini artıra və sərnişinlərin narahatlığına səbəb ola bilər. Bu səbəbdən dünya üzrə bir çox şəhərlərdə metroda musiqi ifaçılığına dair xüsusi qaydalar tətbiq edilir. Nyu-York və London kimi şəhərlərdə musiqiçilər lisenziya və ya icazə sistemi ilə fəaliyyət göstərirlər. Azərbaycanda isə bu sahədə rəsmi tənzimləmə mexanizmi zəifdir. Bakı Metropoliteni tərəfindən müəyyən qaydalar mövcud olsa da, musiqiçilərin fəaliyyətinin hüquqi əsasları tam dəqiq müəyyənləşməyib. Bu isə həm ifaçıların gəlirləri, həm də sərnişinlərin rahatlığı baxımından balanslı yanaşmanı tələb edir.

Praktik həll yolları mümkündür. Məsələn, akustik baxımdan əlverişli stansiyalarda xüsusi “performans zonaları” yaradılaraq həm sərnişinlərin hərəkətinə mane olmamaq, həm də musiqiçilərə rəsmi icazə vermək olar. Belə təcrübə dünyanın bir çox şəhərlərində uğurla tətbiq edilir. Həmçinin, metro rəhbərliyi ilə musiqiçilər arasında əməkdaşlıq çərçivəsi qurulsa, bu, ictimai mədəniyyətin inkişafına da müsbət təsir göstərə bilər. Nəticə etibarilə, musiqiçilərin müəyyən metro stansiyalarını seçməsinin səbəbi yalnız təsadüfi seçim deyil, akustik, sosial və iqtisadi faktorların birgə təsiridir. Bakı üçün bu sahənin düzgün tənzimlənməsi həm mədəni müxtəlifliyin, həm də ictimai asayişin qorunmasına xidmət edə bilər.

Nuray,

Aznews.az