Qlobal animasiya bazarının yüksəlişi və Azərbaycanın yaradıcı potensialı

Qlobal animasiya sənayesi son illərdə həm iqtisadi, həm texnoloji, həm də mədəni səviyyədə ən dinamik inkişaf edən sahələrdən birinə çevrilib. “Precedence Research” şirkətinin 2024-cü il üçün açıqladığı hesabatda bildirilir ki, animasiya bazarının dəyəri 436 milyard dollara çatıb və 2034-cü ilə qədər bu rəqəmin 895 milyard dolları aşacağı proqnozlaşdırılır. Bu, illik 7,46 faizlik sabit artım tempi deməkdir. Yəni növbəti onillik ərzində animasiya yalnız əyləncə sənayesinin deyil, həm də rəqəmsal iqtisadiyyatın aparıcı sektorlarından birinə çevriləcək. Artıq qlobal miqyasda uşaqların 97 faizi internetdən, 96 faizi isə YouTube platformasından aktiv istifadə edir və bu, cizgi kontentinə olan tələbin nə dərəcədə yüksək olduğunu göstərir. 2017-ci ildə cəmi 8 faiz olan animasiya filmlərinin ümumi izləyici payı 2023-cü ildə 32 faizə qədər yüksəlib. Bu artım təkcə auditoriyanın genişlənməsi ilə deyil, həm də animasiyanın çoxşaxəli transformasiya potensialı ilə izah olunur.

Animasiya sənayesinin yüksəlişində əsas hərəkətverici qüvvələrdən biri rəqəmsal platformalardır. Netflix və Disney+ kimi media nəhəngləri artıq illik büdcələrinin böyük hissəsini animasiya layihələrinə yönəldir. Məsələn, Disney-in yalnız 2024-cü ildə animasiya istehsalına ayırdığı büdcə 10 milyard dollara yaxın olub. Bu strategiya həm brend loyallığını qoruyur, həm də müxtəlif yaş qruplarını eyni zamanda cəlb etmək imkanı yaradır. YouTube və TikTok kimi qısa formalı kontent platformaları isə müstəqil animatorlara və kiçik studiyalara qlobal səviyyədə görünürlük qazandırır. Beləliklə, animasiya artıq yalnız kino sənayesinin bir altseqmenti deyil, müstəqil yaradıcılıq və gəlir mənbəyinə çevrilib. Ənənəvi televiziya formatlarının tənəzzülü fonunda animasiya daha çevik, daha universallaşmış və texnoloji baxımdan innovativ bir sahə kimi formalaşır.

Texnoloji innovasiyalar bu yüksəlişin digər mühüm dayağıdır. 3D animasiyanın bazardakı payı 2024-cü ildə 44,16 faiz olub və bu göstəricinin sürətlə artacağı gözlənilir. Süni intellekt və generativ modellər artıq animasiya istehsalında xərcləri azaldır, vaxtı qısaldır və yaradıcı prosesin sərhədlərini genişləndirir. AR (artırılmış reallıq) və VR (virtual reallıq) texnologiyalarının tətbiqi isə animasiyanı təkcə izlənilən deyil, interaktiv təcrübəyə çevirir. Bu dəyişiklik təkcə istehsalçılar üçün deyil, auditoriya davranışları üçün də yeni bir mərhələnin başlanğıcıdır. Uşaqlar və gənclər artıq animasiyanı passiv izləyici kimi deyil, aktiv iştirakçı kimi qəbul edir. Elektron təhsil sektorunda animasiyanın tətbiqi də bu prosesin tərkib hissəsidir. E-learning platformalarında istifadə edilən animasiyalar öyrənmə prosesini daha intuitiv və vizual cəhətdən zəngin edir, bilik qavrayışını sürətləndirir. Bu, animasiyanın yalnız əyləncə deyil, həm də sosial inkişaf alətinə çevrildiyini göstərir.

İqtisadi baxımdan animasiya sənayesi yüksək gəlirlilik və investisiya cəlbediciliyi ilə fərqlənir. Qlobal kontent bazarında rəqabət dərinləşdikcə, brendlər orijinal animasiya layihələri vasitəsilə fərqlənməyə çalışır. Bu isə yeni iş yerləri, texnoloji investisiyalar və kreativ iqtisadiyyat üçün davamlı gəlir mənbəyi yaradır. 3D modelləşdirmə, səs dizaynı və vizual effektlər üzrə ixtisaslaşmış startaplar üçün də bu sektor yeni inkişaf xətti açır. Bir çox ölkələr, o cümlədən Cənubi Koreya, Yaponiya və Kanada dövlət səviyyəsində animasiya ixracını dəstəkləyir və bu sahədə vergi güzəştləri tətbiq edir. Qlobal miqyasda animasiya artıq yalnız mədəni məhsul deyil, iqtisadi resurs kimi qəbul olunur.

Mədəni və sosial baxımdan isə animasiya janrlarının populyarlaşması nəsillərarası ünsiyyətdə yeni körpülər yaradır. Cizgi filmləri artıq yalnız uşaqlar üçün nəzərdə tutulan məhsul deyil. “Pixar” və “Studio Ghibli” kimi brendlər emosional dərinliyi, sosial mesajları və estetik baxımdan mükəmməlliyi ilə bütün yaş qruplarına xitab edir. Bu, animasiyanın həm kollektiv duyğuların ifadə vasitəsinə, həm də qlobal mədəniyyətin daşıyıcısına çevrildiyini göstərir. Sosial-psixoloji planda isə cizgi filmləri uşaqların dünyagörüşünə, empatiya və yaradıcılıq qabiliyyətinə müsbət təsir göstərir. Eyni zamanda, rəqəmsal nəsil üçün animasiya sadəcə əyləncə forması deyil, kimlik və ifadə vasitəsidir.

Azərbaycan və region kontekstində animasiya sənayesinin inkişaf potensialı getdikcə aktuallaşır. Yerli bazarda hələ də sistemli istehsal və ixrac strategiyası formalaşmasa da, texnoloji baza və gənc yaradıcı resurs bu istiqamətdə ciddi imkanlar yaradır. Dövlət tərəfindən rəqəmsal media və kino sahəsinə ayrılan qrantlar, eləcə də kreativ iqtisadiyyat konsepsiyasının inkişafı animasiya üçün mühüm stimul ola bilər. Azərbaycan animasiyası milli motivləri və folklor elementlərini müasir formatda təqdim etməklə həm mədəni diplomatiya alətinə çevrilə, həm də qlobal bazarda öz yerini tuta bilər. Regional əməkdaşlıqlar, xüsusilə Türkiyə ilə birgə layihələr bu baxımdan real inkişaf istiqamətidir.

Beləliklə, animasiya sənayesi XXI əsrin həm iqtisadi, həm texnoloji, həm də mədəni baxımdan ən dinamik sektorlarından birinə çevrilib. Qlobal trendlər göstərir ki, bu sahə yalnız tamaşaçı davranışlarını deyil, həm də gələcək kreativ iqtisadiyyatın strukturunu formalaşdırır. Azərbaycan üçün də bu istiqamət rəqəmsal modernləşmə və mədəni ixrac imkanlarının güclənməsi baxımından yeni mərhələnin başlanğıcı ola bilər.

Nuray,

Aznews.az