Azərbaycan süd və qaymaq idxalını 17 %-ə yaxın artırıb - ŞƏRH

Azərbaycanın süd və qaymaq idxalında müşahidə olunan artım son aylarda ərzaq bazarında diqqət çəkən tendensiyalardan biridir. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2025-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında ölkəyə 12 min 179 ton süd və qaymaq idxal edilib. Bu həcmdə idxalın dəyəri 21,4 milyon ABŞ dollarına bərabər olub ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə həm kəmiyyət, həm də dəyər baxımından əhəmiyyətli artım deməkdir. İdxalın dəyəri 23,9 faiz, həcmi isə 16,8 faiz yüksəlib. Bu artım ilk baxışda cüzi görünsə də, ərzaq təhlükəsizliyi və daxili istehsalın davamlılığı baxımından mühüm siqnaldır.

Süd və süd məhsulları kənd təsərrüfatı sektorunun əsas qida zəncirlərindən birini təşkil edir. Buna baxmayaraq, yerli istehsal hələ də tam tələbatı qarşılamır. Azərbaycanın iqlim və coğrafi şəraiti südçülük təsərrüfatı üçün əlverişli olsa da, infrastruktur, yem bazası və məhsuldarlıq səviyyəsindəki fərqlər hələ də idxaldan asılılığı artırır. Xüsusilə sənaye miqyasında süd emalı müəssisələrinin stabil xammal təminatında mövsümi dalğalanmalar müşahidə olunur. Bu hal həm qiymət sabitliyinə, həm də istehlak bazarında yerli məhsul payına təsir göstərir. Nəticədə idxal məhsulları bazarda müəyyən sabitləşdirici, amma uzunmüddətli baxımdan asılılıq yaradan funksiya daşıyır.

Qlobal kontekstdə də süd və qaymaq idxalının artımı müşahidə olunur. Dünya süd bazarında qiymət dəyişkənliyi son illər ərzində artıb. Beynəlxalq Süd Məhsulları Təşkilatının məlumatına görə, 2024-cü ilin sonundan etibarən qlobal süd qiymətləri təxminən 8 faiz artıb. Bunun səbəbi əsas ixracatçı ölkələrdə — Yeni Zelandiya, Avstraliya və Avropa İttifaqında — istehsal xərclərinin yüksəlməsi və iqlim təsirləridir. Azərbaycan kimi inkişaf etməkdə olan bazarlarda bu dəyişikliklər idxal qiymətlərinə birbaşa təsir göstərir. Digər tərəfdən, əhalinin gəlir səviyyəsində artım, şəhərlərdə sənaye və xidmət sektorunun genişlənməsi süd məhsullarına olan tələbatı artırır. İdxalın artması bir tərəfdən bu tələbin qarşılanmasına xidmət etsə də, digər tərəfdən daxili istehsalın payının azalması riskini daşıyır.

İqtisadi baxımdan bu proses iki səviyyəli nəticə doğurur. Qısamüddətli dövrdə idxalın artması bazarda qiymət sabitliyi və məhsul çatışmazlığının qarşısını almaq baxımından müsbət amildir. Lakin uzunmüddətli perspektivdə süd məhsullarının idxaldan asılılığının dərinləşməsi kənd təsərrüfatı sektorunda daxili istehsalın stimullaşdırılması zərurətini artırır. Dövlət bu istiqamətdə müxtəlif mexanizmlər, o cümlədən subsidiya və sığorta mexanizmləri tətbiq etsə də, istehsalın texnoloji modernizasiyası və logistika zəncirinin səmərəliliyi hələ də açar rol oynayır. Məsələn, kənd yerlərində südün yığımı və daşınması üçün infrastrukturun zəifliyi məhsul itkisini artırır, bu da emal müəssisələrinin maya dəyərinə birbaşa təsir edir.

Sosial baxımdan məsələnin digər tərəfi də diqqətəlayiqdir. İdxal olunan süd və qaymaq məhsullarının bir hissəsi premium seqmentdə təmsil olunur və əsasən şəhər bazarlarında satışa çıxarılır. Bu isə həm regionlar arasında istehlak fərqini, həm də sosial təbəqələşməni artıran iqtisadi göstəricilərdən biri kimi qiymətləndirilə bilər. Süd və süd məhsulları qida təhlükəsizliyi baxımından strateji məhsullar sırasına daxildir, buna görə də idxaldakı artımın müvəqqəti bazar ehtiyaclarını qarşıladığı halda, struktur baxımından uzunmüddətli istehsal strategiyası tələb etdiyi aydın görünür.

Azərbaycanın aqrar siyasətində südçülük təsərrüfatının inkişafı istiqamətində addımlar son illər intensivləşib. Yerli emal müəssisələrinin modernləşdirilməsi, fermerlərin təlim proqramları və istehsal kooperativlərinin genişləndirilməsi istiqamətində tədbirlər artıq həyata keçirilir. Bununla belə, bu sahədə tam nəticə əldə etmək üçün sistemli şəkildə həm istehsal, həm emal, həm də satış mərhələlərinin inteqrasiyası vacibdir. Qlobal ərzaq bazarında dəyişən qiymət tendensiyaları, eləcə də logistika və iqlim riskləri nəzərə alınarsa, Azərbaycanın süd bazarının dayanıqlılığı yalnız idxalın azaldılması ilə deyil, həm də daxili məhsuldarlığın artırılması ilə təmin oluna bilər.

Beləliklə, süd və qaymaq idxalındakı artım təkcə tələbatın yüksəlməsi ilə deyil, həm də bazarın struktur problemləri ilə bağlıdır. Əgər bu tendensiya uzunmüddətli davam edərsə, ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi baxımından idxaldan asılılıq səviyyəsinin nəzarətdə saxlanması vacib olacaq. Yaxın illərdə dövlət dəstəyi ilə həyata keçirilən kənd təsərrüfatı islahatlarının bu istiqamətdə nəticə verməsi bazar sabitliyini qorumaq üçün əsas amillərdən biri olacaq.

Nuray,

Aznews.az