Kahı idxalında artım bazarın diversifikasiyasını gücləndirir - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycana gətirilən kahının həcmi və dəyəri nəzərəçarpacaq şəkildə artıb. Ölkə 1 min 268,8 ton həcmində, 901,4 min dollar dəyərində kahı idxal edib ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə həm kəmiyyət, həm də dəyər baxımından ciddi yüksəlişi göstərir. Tədarükün əsas hissəsi İranın payına düşür, digər ölkələrdən isə daha kiçik həcmdə, lakin çeşidi genişləndirən idxal həyata keçirilib. Maraqlı məqamlardan biri də Almaniyadan kahı alışının uzun fasilədən sonra bərpa olunmasıdır.

Bu göstəricilər daxili bazarın strukturunda və kənd təsərrüfatı təchizatı zəncirində baş verən dəyişikliklərin konturunu daha aydın göstərir. Kahı kimi tez xarab olan və davamlı soyuq-logistika tələb edən məhsullar üzrə idxalın artması bir neçə paralel tendensiyanın təsirini özündə birləşdirir. İlk növbədə region ölkələrində, xüsusilə İranda istehsalın stabil olması və münasib qiymət faktorları idxal axınını davamlı saxlayır. Bu, Azərbaycan bazarında ilboyu təklifin minimum dalğalanma ilə təmin edilməsinə şərait yaradır. Digər tərəfdən idxalın strukturunda İspaniya, Niderland və İtaliya kimi Avropa ölkələrinin görünməsi qlobal tədarük zəncirinin daha çevik və çoxşaxəli istifadə edildiyini nümayiş etdirir. Avropa mənşəli məhsulların həcmi cüzi olsa da onların mövcudluğu logistika kanallarının açıq olduğunu və bazarda çeşid müxtəlifliyinin formalaşdırıldığını göstərir. Qlobal təcrübəyə əsasən, tərəvəz idxalında birdən çox mənşə mənbəsinin mövcudluğu bazarın elastikliyini artırır və qiymət dalğalanmalarının qarşısını alır.

İranla ticarət əlaqələrinin bu məhsul üzrə stabil qalması həm məsafə yaxınlığının, həm də soyuq zəncir xərclərinin daha əlverişli olmasının nəticəsi kimi dəyərləndirilə bilər. Tez xarab olan məhsullar üzrə nəqliyyat məsafəsi birbaşa maya dəyərinə təsir göstərdiyindən yaxın region ölkələrindən idxal etmək iqtisadi cəhətdən daha sərfəlidir. Bununla yanaşı müxtəlif ölkələrdən kiçik həcmdə idxal Azərbaycanın qida təhlükəsizliyi baxımından alternativ mənbələrin qorunması strategiyası ilə də uyğunluq təşkil edir. Almaniyadan çox kiçik həcmdə də olsa tədarükün bərpa olunması logistics adaptasiyasının genişlənməsinə və gələcəkdə ehtiyac yarandıqda həmin bazara çıxış imkanlarının açıq qalmasına işarədir. Qlobal trendlər göstərir ki, tərəvəz bazarında tək mənbədən asılılıq riskdir və ölkələr müxtəlif mənşələrdən az da olsa tədarükü qoruyaraq elastikliyi saxlayırlar.

Daxili istehsal və idxal dinamikası birlikdə təhlil edildikdə kahı kimi iqlimdən kənar mövsümlərdə daha çox tələb olunan məhsullar üzrə idxalın artması təbii görünür. Rəqabətli qiymətlərin formalaşması isə həm idxal, həm də yerli təklifin kəsişmə nöqtəsində baş verir. Qlobal səviyyədə tərəvəz bazarları xüsusilə enerji qiymətləri, su resursları, istixana xərcləri və logistika amillərindən asılı olduğundan idxalın artması Azərbaycan bazarında tələb-təklif tarazlığının qorunmasına yönəlmiş mexanizmlərin işlək olduğunu göstərir. Bu artım həm də ölkədə istehlakçı tələbinin sabitliyini və payız mövsümünə qədər uzanan yüksək istifadənin təmin olunmasını əks etdirir.

Görünən odur ki, kahı idxalı üzrə genişlənən coğrafiya və həcmin artması bazarın strukturunda çevik və çoxqatlı təchizat modelinin möhkəmləndiyini nümayiş etdirir. Bu dinamika həm qida təhlükəsizliyi baxımından diversifikasiyanı artırır, həm də qiymət sabitliyinə töhfə verir. Faktların təhlili göstərir ki, Azərbaycanın tərəvəz bazarı regionda və qlobal tədarük xəritəsində baş verən dəyişikliklərə uyğunlaşa bilən mexanizmlərlə işləyir və bu uyğunlaşma daxili istehlakın fasiləsiz təminatına xidmət edir.

Nuray,
Aznews.az