Azərbaycan sənayesində struktur dəyişiklikləri və qlobal trendlərin təsiri - ŞƏRH

İlin ilk on bir ayında sənaye istehsalının 57,5 milyard manat həcmində formalaşması və ötən illə müqayisədə 1,1 faiz azalması ümumi mənzərədə dinamikaların sektorlar üzrə fərqli istiqamətdə inkişaf etdiyini göstərir. Mədənçıxarma sahəsindəki azalma fonda sənayenin ümumi göstəricisini aşağı salıb, halbuki qeyri neft-qaz sənayesində 4,8 faizlik yüksəliş mövcud strukturun dəyişmə potensialını artıran mühüm siqnal kimi önə çıxır. Bu dövrdə həm hasilatın strukturunda, həm də emal sənayesində müşahidə olunan parçalanmış mənzərə iqtisadiyyatın transformasiya mərhələsinə uyğun bir dinamikanı əks etdirir.

Qlobal kontekstdə enerji bazarlarında müşahidə olunan qiymət dalğalanmaları, hasilat şirkətlərinin konservativ investisiya mövqeyi və karbon siyasətinin sərtləşməsi kimi tendensiyalar mədənçıxarma sektorunda dəyişiklikləri daha aydın izah edir. Bir çox ölkədə xam neft hasilatı məhz bazar tələbindəki qeyri-stabillik səbəbindən enişlərlə üzləşib, bu isə Azərbaycan kimi enerji ixracatçısı ölkələrdə də hasilatın mərhələli şəkildə optimallaşdırılmasına gətirib çıxarır. Əmtəəlik neft hasilatında 4,7 faiz azalma ilə yanaşı, qaz hasilatında cüzi artım yeni enerji balansının mərhələli şəkildə qaz komponentinə doğru yönəldiyini göstərir. Bu, Avropa bazarının qazla bağlı tələbinin sabitləşməsi və regional enerji təhlükəsizliyində Azərbaycanın rolunun artması ilə uzlaşır.

Emal sənayesində kəskin yüksəlişlər isə sənayeləşmənin keyfiyyət dəyişikliklərini daha yaxşı göstərir. Əczaçılıq, elektronika, toxuculuq, rezin məmulatları, kimya və qida məhsulları kimi sahələrdə müşahidə edilən ikirəqəmli artımlar qlobal trendlərlə üst-üstə düşür. Pandemiyadan sonra formalaşmış tibbi məhsullar bazarının genişlənməsi, region ölkələri üzrə farmasevtika idxalının artması və istehsal infrastrukturuna yönəldilən sərmayələr Azərbaycan üçün yeni ixrac imkanları yaradır. Elektron avadanlıqlar və optik məhsullar üzrə 49,9 faizlik artım regional elektronika təchizat zəncirinin yenidən qurulması kontekstində diqqət çəkir. Son illər Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz regionu istehsalın coğrafi şaxələndirilməsi prosesində daha çox önə çıxdığından ölkədə bu seqmentin genişlənməsi rəqabət qabiliyyətinin artması baxımından əhəmiyyətlidir.

Eyni zamanda içkilər, tikinti materialları, metallurgiya və avtomobil sənayesində enişlər bir neçə struktur faktoru göstərir. Tikinti aktivliyinin mövsümi və dövri dəyişikliklərə həssas olması, bəzi məhsullar üzrə qlobal tələb zəifliyinin davam etməsi və avtomobil istehsalında komponent idxalından asılılıq bu sektorların davranışını izah edir. Avtomobil, qoşqu və yarımqoşqu istehsalında 33,9 faizlik azalma yalnız yerli bazarın daralması ilə deyil, qlobal istehsal zəncirlərindəki yavaşlamalarla da bağlıdır. Bu sahələrdə azalma paralel olaraq emal sənayesinin strukturunda transformasiya üçün boşluqlar yaradır və orta müddətdə istehsal yönümlü təşviqlərin hədəflənməsi üçün əsas verir.

Enerji təchizatı və su sektoru üzrə artımın sabit qalması infrastruktur tələbatının davamlı olduğunu göstərir. Qlobal miqyasda enerji sistemlərinin rəqəmsallaşdırılması, bərpa olunan enerji payının yüksəlməsi və su təsərrüfatı idarəetməsinin modernləşdirilməsi paralel proseslər kimi inkişaf edir, Azərbaycan sənayesi də bu dəyişikliklərdən ayrı qalmır. İnflyasiya təzyiqlərinin tədricən zəifləməsi, dünyanın böyük iqtisadiyyatlarında istehsal aktivliyinin yenidən canlanması və regional ticarət marşrutlarının genişlənməsi qeyri neft emal sənayesindəki yüksəlişin orta müddətdə davam etməsini mümkün edən amillərdir.

Ümumi mənzərə sənaye sektorunun strukturunu daha diversifikasiyalı modelə yönəltməklə iqtisadi dayanıqlığı artırmağa imkan verdiyini göstərir. Qlobal bazarlardakı dəyişikliklərin istehsal sahələrinə təsir mexanizmləri Azərbaycan sənayesində həm çağırışlar, həm də imkanlar formalaşdırır. Mədənçıxarma sahəsindəki azalma sənayenin ümumi nəticəsinə mənfi təsir etsə də, emal sənayesinin artım templəri ölkə iqtisadiyyatının diversifikasiya xəttinin gücləndiyini təsdiqləyir.

Aznews.az