Tullantı suları üzrə yeni standartlar qəbul edilib - ŞƏRH

Azərbaycanda tullantı sularının idarə olunması sahəsində normativ bazanın yenilənməsi istiqamətində mühüm addım atılıb. Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyi nəzdində fəaliyyət göstərən Texniki Komitənin konsensus qərarı ilə tullantı suları üzrə üç yeni dövlət standartı hazırlanaraq AZSTAND tərəfindən təsdiq edilib. Bu standartlar təmizlənmiş tullantı sularının təkrar istifadəsi, tullantı sularının su obyektlərinə axıdılması və mərkəzləşdirilmiş kanalizasiya sisteminə daxil olan suların tərkibinə nəzarət mexanizmlərini əhatə edir və su ehtiyatlarının daha səmərəli idarə olunmasına yönəlir.

Qlobal miqyasda su ehtiyatlarının idarə olunması artıq klassik təchizat yanaşmasından çıxaraq dövri və səmərəli istifadə modelinə keçib. BMT və Dünya Bankının qiymətləndirmələrinə görə, iqlim dəyişiklikləri və urbanizasiya səbəbilə suya tələbat artmaqda davam edir, eyni zamanda təmiz su resurslarının payı azalır. Bu şəraitdə bir çox ölkələr tullantı sularının təkrar istifadəsini alternativ və strateji resurs kimi qəbul edir. Avropa İttifaqında son on ildə kənd təsərrüfatında istifadə olunan suyun təxminən 7 faizi təmizlənmiş tullantı sularının payına düşür, İsrail kimi ölkələrdə isə bu göstərici 80 faizə yaxınlaşır. Azərbaycan üçün qəbul edilən AZS 983:2025 standartı məhz bu qlobal tendensiyaya uyğun olaraq təkrar istifadənin hüquqi və texniki çərçivəsini müəyyənləşdirir.

Yeni standartların əhəmiyyəti yalnız suyun təkrar istifadəsi ilə məhdudlaşmır. AZS 984:2025 tullantı sularının su və su təsərrüfatı obyektlərinə axıdılması üzrə tələbləri dəqiqləşdirməklə ekoloji risklərin azaldılmasına yönəlib. Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, axıdılma normalarının dəqiq tənzimlənməsi su hövzələrinin çirklənmə səviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salır. Məsələn, OECD ölkələrində bu cür standartların tətbiqindən sonra bəzi regionlarda səth sularında azot və fosfor çirklənməsi 20–30 faiz azalıb. Azərbaycanın su hövzələrinin, xüsusilə də daxili çayların və Xəzər hövzəsinin ekoloji yükünü nəzərə aldıqda, bu yanaşma uzunmüddətli dayanıqlılıq baxımından vacib hesab olunur.

Sənaye müəssisələri və ictimai iaşə obyektləri üçün nəzərdə tutulan AZS 985:2025 standartı isə şəhər infrastrukturunun davamlı işləməsi baxımından önəm daşıyır. Qlobal şəhər təsərrüfatı təcrübəsində kanalizasiya sistemlərinə nəzarətsiz axıdılan sənaye tullantılarının həm texniki sıradan çıxmalara, həm də əlavə təmizləmə xərclərinə səbəb olduğu məlumdur. Dünya üzrə aparılan hesablamalara görə, bu cür nəzarətsiz axıdılmalar iri şəhərlərdə su təmizləmə xərclərini orta hesabla 15 faiz artırır. Yeni standartla tullantı sularının tərkibinə nəzarətin gücləndirilməsi bu risklərin qarşısını almağa və sistemin iqtisadi səmərəliliyini qorumağa xidmət edə bilər.

Bu standartların Dövlət Standartlaşdırma Fonduna daxil edilməsi onların institusional baxımdan tətbiqinin hüquqi əsaslarını möhkəmləndirir. Qlobal səviyyədə normativ sənədlərin mərkəzləşdirilmiş fondlarda toplanması nəzarət mexanizmlərinin vahid yanaşma ilə icrasını asanlaşdırır və icraçı qurumlar arasında koordinasiyanı gücləndirir. Azərbaycan üçün bu, su sektorunda idarəetmənin texniki yanaşmadan çıxaraq sistemli və standart əsaslı modelə keçidini ifadə edir.

Tullantı suları üzrə yeni dövlət standartlarının qəbulu Azərbaycanın su ehtiyatlarının idarə olunmasında beynəlxalq praktikaya uyğunlaşma mərhələsinin növbəti addımı kimi qiymətləndirilə bilər. Qlobal su qıtlığı fonunda təkrar istifadə, çirklənmənin qarşısının alınması və nəzarət mexanizmlərinin gücləndirilməsi yalnız ekoloji deyil, eyni zamanda iqtisadi dayanıqlılıq baxımından da mühüm əhəmiyyət daşıyır. Mövcud normativ çərçivə ardıcıl tətbiq olunduğu halda, bu yanaşma uzunmüddətli perspektivdə su təhlükəsizliyinin möhkəmlənməsinə və şəhər təsərrüfatının daha səmərəli fəaliyyətinə real zəmin yarada bilər.

Aznews.az