Sülh müqaviləsinin imzalanmasına kimlər mane olur?

Bakı ilə İrəvan şəhərindəki problemin həlli ilə bağlı ciddi irəliləyişlərin olduğunu bildirib. Kommunikasiyaların açılması, sərhəd xəttinin delimitasiyası, 8 kəndin çıxarılması, Rusiya təsirinə qarşı birgə mübarizə, beşinci kolonun təsirlərindən qurtulma, Vardanyan kimi məqsədli siyasi fiqurların təmizlənməsi üzərində ortaq mövqelərin olması mümkündür. Sülh biznesini əngəlləyən istiqamətlər məhz adıçəkilən istiqamətlərdir. Hazırda əsas əngəl Qarabağda qondarma rejimdir. Bu məsələ ilə bağlı Ermənistanın təklifləri qəbuledilməzdir. Rəsmi İrəvan Azərbaycan qurumlarının “Ermənistan ərazisindən” geri çəkilməsi və beynəlxalq mühitdə Bakı və Xankəndi arasında dialoqun başlanmasını prioritet sayır. Bakı olan separatçılara silahı yerə qoymağı, qondarma atributları zibil qutusuna atmağı, təslim olaraq amnistiya hüququndan yararlana biləcəklərini təklif edir. Hələ ki, təklifdir. İsrar başlana keçsə heç bir hüquqdan söhbət getməz. İlham Əliyev onlara konkret olaraq yol təqdim edir. Bundan əvvəl bu cür seçim imkanları 18 apreldə ermənilərə təqdimə dilmişdi. Üstündən çox keçən, cəmi 5 gün sonra Laçın yolu ilə NBM qurdu.

Moskva sülhünün imzalanmasına mane olmaq üçün separatçılar və Ermənistandakı proksi kömək (müxalifət + Erməni Apostol Kilsəsi) hərəkətə gətirdi. Rusiya təkidi ilə parlament 23:00-da toplanıb, Paşinyanın Qarabağla bağlı yanaşmasına (Azərbaycanın idarəsinin tanınmasına) etiraz etdi. Ardınca A.Arutyunyan mitinqlərin qərarını, separatçı hakimiyyət məlumatının axtarılmasını cinayət əsaslı işə çevirən qərar imzaladı, qondarma təhlükəsizlik qurumları Qarabağ ermənilərinə xaricdən gələn telefon zənglərinə cavab verməyi dayandırdı. Qondarma ordusunu buraxmaqdan imtina edən rejim, silahlıların köhnə Bakının qoşunlarını geri çəkəcəyini bildirdi. Paralel olaraq R.Vardanyan Qarabağın rifah fonduna şəxsi vəsaitindən $50 mln. pul qazanacağını və bu vəsaitin əldə olunmasını erməni diasporu ilə apardığını bildirdi. Belə güman etmək olar ki, Moskva rejiminin İrəvandan maliyyə asılılığını azaldıb, separatçıları təmamilə öz nüfuzuna salmaq istəyir.

Qərb, Parisi ayrı, Brüsseli ayrı, Vaşinqtonu ayrı düşünsə də, ortaq düşündükləri tək ideya sülh müqaviləsinin imzalanmasıdır, həm də Moskvadan kənarda. 12 iyun tarixində ABŞ-da xarici işlər nazirlərinin daha bir görüşü gözlənilirdi. Görüşdən iştirakla bağlı məlumatlar var. Buna qədər ABŞ-ın region üzrə xüsusi araşdırmalar Lui Bono regiona səfər edib, ziddiyyətli bəndlər üzrə ABŞ-ın təkliflərini irəli sürdü. Belə güman etmək olar ki, ən ziddiyyətli məqamlardan biri Qarabağdakı rejimin gələcək taleyi ilə bağlıdır. Dövlət Departamentinin Azərbaycan Prezidentinin amnistiya haqqında hesabatını alqışlaması Vaşinqtonun Bakının məsələ ilə bağlı xəbərə bağlı yanaşmasına qarşı çıxandan verir. Elə bunun nəticəsidir ki, separatçılar (oxu: Rusiya) prosesi yenə sabotaj etməyə başladılar. Bu günə qədər onları maliyyələşdirən İrəvanı da saymamaq məlumat. Qondarma prezidentinin müşaviri D.Babayana, Artsax, Ermənistana onun maddi təminatı kimi tanımaq hüququna görə “məndətmədi”. Rejimin Ermənistana demarş elan edib, Qarabağ ermənilərini total nəzarətə alması və paralel olaraq Rusiyanın regional proksisinə çevrilməsi Bakı və İrəvan arasında idarəni qeyri-mümkün qurulmasını yaradır.
Məhz bu ərəfədə Prezident Əliyev Laçında çıxışı zamanı “amnistiya saxlamaq istefa” tələbənin nə vaxta qədər keçərli olduğunu qeyd etmədi. Bu o deməkdir ki, Bakı yaxın həftə-aylarda saxlanılan görüşlərdə bu məsələ ilə bağlı irəliyə doğru addım atdığını gördükdə yenidən bir dəfə addım atıb, qondarma ordunu dəqiqliklə təyin edib, Ermənistan və vasitəçiləri fakt qarşısında qoy.

Züriyə Qarayeva

Aznews.az portalının siyasi şərhçisi