Sosial maskalar dövrü - gerçək “mən”i göstərməkdən niyə qorxuruq? - ARAŞDIRMA

Müasir insanın gündəlik həyatında sosial rollar, adaptasiya mexanizmləri və rəqəmsal davranış modelləri elə bir nöqtəyə çatıb ki, fərdi kimlik çox zaman ictimai gözləntilərin kölgəsində qalır. İnsan artıq özünü deyil, digərlərinin onu necə görməsini idarə etməyə çalışır. Bu, həm psixoloji müdafiə mexanizmi, həm də sosial uyğunlaşma strategiyasıdır. Lakin bu prosesin uzunmüddətli təsirləri insanın emosional sabitliyi, qərarvermə qabiliyyəti və həyat keyfiyyəti baxımından ciddi nəticələr doğurur.

Rəqəmsal dövrdə sosial maskalar sadəcə davranış forması deyil, həm də iqtisadi və sosial kapitalın bir hissəsinə çevrilib. Sosial mediada uğurlu görünmək, müasir urban həyatında daim “aktiv” və “motivasiya olunmuş” təsir bağışlamaq fərdi rəqabətə və brend dəyərinə çevrilib. Araşdırmalar göstərir ki, sosial şəbəkələrdə təhrif olunmuş özünütəqdimat uzunmüddətli stres, performans təzyiqi və emosional yanma hallarını artırır. Məsələn, 2024-cü ildə “Journal of Behavioral Psychology” tərəfindən aparılan tədqiqatda göstərilib ki, sosial mediada ideal özünü göstərmə davranışı 68 faiz hallarda şəxsiyyətlə bağlı narazılıq və daxili konfliktlə nəticələnir.

Bu fenomen təkcə fərdi psixologiya ilə məhdudlaşmır. Sosial maskalar həm də iş mühitində və peşəkar münasibətlərdə mühüm rol oynayır. İnsanlar çox zaman korporativ mədəniyyətin tələblərinə uyğun davranmaq üçün öz duyğularını boğur, orijinal düşüncələrini gizlədir. Nəticədə təşkilatlarda innovativ düşüncə zəifləyir, yaradıcı potensial itir, çünki dürüst emosional ifadə üçün təhlükəsiz mühit formalaşmır. Harvard Business Review-un 2023-cü il hesabatına görə, “emosional autentiklik” səviyyəsi yüksək olan şirkətlərdə əməkdaşların məhsuldarlığı orta hesabla 27 faiz daha yüksək olur.

Sosial maskaların artmasının kökündə həm də kollektiv mədəniyyətlərdə formalaşmış “mükəmməl görünmə” sindromu dayanır. İnsan cəmiyyətdə qəbul olunmaq üçün duyğularını idarə edir, fərqli düşüncələrini susdurur və nəticədə daxili mənini itirir. Bu, həm fərdi məmnuniyyəti, həm də sosial etimadı zəiflədir. Qloballaşan dünyada emosional dürüstlük artıq təkcə etik dəyər deyil, həm də sosial sabitliyin və empati mədəniyyətinin əsas şərtidir.

Əslində, sosial maskalardan imtina etmək sosial adaptasiyanın inkarı deyil, daha sağlam versiyasıdır. Gerçək “mən”ini qoruyaraq cəmiyyətin bir hissəsi olmaq insanın həm psixoloji davamlılığını, həm də empati qabiliyyətini gücləndirir. Müasir psixoloji tendensiyalar da bunu təsdiqləyir - özünü qəbul edən və emosiyalarını şəffaf ifadə edən fərdlər daha uzunömürlü münasibətlər qurur, daha sabit karyera performansı göstərir və qərarlarını daha rasional verir.

Gerçək “mən”i göstərməkdən qorxmaq, əslində, sosial rədd edilmə qorxusudur. Lakin bu qorxu azaldıqca cəmiyyət daha az maskalı, daha çox anlayışlı və dayanıqlı olur. Hər bir fərdin emosional şəffaflığı ümumi sosial etimadın artmasına, kollektiv psixoloji sağlamlığın möhkəmlənməsinə və səmimi münasibətlər mədəniyyətinin formalaşmasına xidmət edir.

Nuray,

Aznews.az