Bakı-Abşeronun duzsuzlaşdırma layihəsi və su təhlükəsizliyinin iqtisadi-ekoloji aspektləri - ŞƏRH

Bakı və Abşeronun su təminatını gücləndirmək məqsədilə dəniz suyunun duzsuzlaşdırılması üzrə yeni layihəyə start verilib. Bu layihə çərçivəsində Sumqayıt Kimya Sənaye Parkında gündəlik 300 min kubmetr gücə malik zavodun tikintisi nəzərdə tutulur. Layihə 27 il yarımdan çox müddətdə konsorsium tərəfindən idarə olunacaq, daha sonra isə obyektin idarəsi Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinə veriləcək. İqtisadiyyat Nazirliyinin açıqlamasına görə, layihə yalnız içməli su təchizatını deyil, həm də sənaye və kənd təsərrüfatı üçün istifadənin səmərəliliyini artırmağı və mövcud itkilərin azaldılmasını hədəfləyir.

Dəniz suyunun duzsuzlaşdırılması qlobal miqyasda, xüsusilə də su ehtiyatlarının məhdud olduğu ölkələrdə artıq geniş tətbiq olunan çıxış yoludur. Bu sahədə dövlət-özəl tərəfdaşlığı modeli mühüm rol oynayır, çünki belə yanaşma investisiya risklərini bölüşdürür və texnoloji biliklərin sürətli transferinə imkan yaradır. Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində və Səudiyyə Ərəbistanında həyata keçirilən layihələrdə müasir reverse osmosis texnologiyası vasitəsilə həm suyun maya dəyəri azaldılıb, həm də enerji sərfiyyatının optimallaşdırılması hesabına ətraf mühitə təsirlər məhdudlaşdırılıb. Məsələn, Dubayda inşa olunan Hassyan zavodunda bir kubmetr suyun istehsalı 0,365 ABŞ dollarından aşağı başa gəlir ki, bu da beynəlxalq standartlara görə kifayət qədər səmərəli göstəricidir.

Azərbaycan üçün bu layihənin ən mühüm tərəfi su təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi və Bakı-Abşeron bölgəsində artan əhali sıxlığı fonunda tələbatın daha stabil şəkildə qarşılanmasıdır. Hazırda ölkədə istifadə olunan suyun təxminən yarısı infrastrukturun köhnəlməsi və idarəetmədəki səmərəsizlik səbəbindən itirilir. Belə şəraitdə dəniz suyunun duzsuzlaşdırılması alternativ mənbə kimi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Layihə həmçinin suvarma məqsədləri üçün yeni imkanlar yaradacaq və kənd təsərrüfatında məhsuldarlığı artırmaq baxımından mühüm dəstək olacaq.

Bununla yanaşı, diqqət tələb edən bir sıra çağırışlar mövcuddur. İlk növbədə proses yüksək enerji sərfiyyatı ilə xarakterizə olunur. Əgər enerji əsasən fosil yanacaqlardan təmin edilərsə, əməliyyat xərcləri artmaqla yanaşı karbon emissiyaları da yüksələcək. Buna görə günəş və külək kimi bərpa olunan enerji mənbələrinin inteqrasiyası layihənin dayanıqlılığı üçün zəruri hesab olunur. Digər mühüm məsələ isə brin tullantılarının idarə edilməsidir. Duzlu tullantının dənizə axıdılması ekosistemlərə mənfi təsir göstərə bilər, buna görə də ekoloji standartlara uyğun həllərin tətbiqi vacibdir.

Layihənin sosial və iqtisadi tərəfləri də nəzərə alınmalıdır. İstismar mərhələsində suyun qiyməti əhali üçün əlçatan qalmalıdır, çünki tariflərin kəskin artması sosial narazılıqlara səbəb ola bilər. Dövlət-özəl tərəfdaşlığı çərçivəsində həm qiymətlərin şəffaflığı təmin edilməli, həm də uzunmüddətli idarəçilikdə yerli mütəxəssislərin hazırlanmasına diqqət ayrılmalıdır. Bu, texnoloji biliklərin ölkədə saxlanmasına və davamlı idarəetmə modelinin formalaşmasına xidmət edəcək.

Əgər layihə uğurla icra olunarsa, Azərbaycanın su təchizatında sabitlik artacaq və bu, həm sənaye istehsalına, həm də kənd təsərrüfatına müsbət təsir göstərəcək. Yeni zavod su resurslarının idarəsində beynəlxalq təcrübənin ölkəyə gətirilməsi ilə yanaşı, infrastrukturun yenilənməsinə və su itkilərinin azaldılmasına da real dəstək verəcək. Bununla bərabər, əlavə iş yerləri yaradılacaq və daxili bazarda iqtisadi aktivlik güclənəcək.

Azərbaycanın məhdud su ehtiyatlarını və urbanizasiya tempini nəzərə alaraq, dəniz suyunun duzsuzlaşdırılması yalnız texnoloji yenilik deyil, həm də strateji əhəmiyyət daşıyan addımdır. Layihənin uğuru qlobal təcrübəyə uyğun şəkildə enerji səmərəliliyi, ekoloji məsuliyyət və maliyyə davamlılığı prinsiplərinə əsaslanarsa, həm sosial, həm də iqtisadi baxımdan ölkə üçün dönüş nöqtəsinə çevrilə bilər.

Nuray,

Aznews.az