Azərbaycanın yeni data mərkəzləri regional texnoloji xəritəni dəyişdirirmi? - ŞƏRH

Rəqəmsal transformasiyanın sürətləndiyi bir dövrdə Azərbaycan da öz informasiya infrastrukturlarını modernləşdirmək istiqamətində strateji addımlar atır. “Azintelecom” MMC-nin kommersiya direktoru Fərrux Fərəcullayevin “Fintex Forumu 2025”də verdiyi məlumata əsasən, şirkət artan rəqəmsallaşma tələblərinə cavab vermək üçün iki yeni data mərkəzinin tikintisinə başlayıb. Abşeron və Hacıqabulda inşa ediləcək bu mərkəzlər regionda ən böyük məlumat saxlama və emal obyektləri olacaq. Abşerondakı layihənin 2027-ci, Hacıqabuldakı isə 2030-cu ilə qədər tam yekunlaşması planlaşdırılır.

Rəqəmsallaşmanın miqyası genişləndikcə, məlumat axınının həcmi, emal gücü və təhlükəsizlik tələbləri də artır. Bu səbəbdən data mərkəzlərinin strateji əhəmiyyəti yalnız texnoloji deyil, həm də iqtisadi və milli təhlükəsizlik müstəvisində qiymətləndirilir. Qlobal səviyyədə aparıcı ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, güclü data infrastrukturu olmayan iqtisadiyyatlar rəqəmsal transformasiyada gecikmə və məlumat asılılığı riski ilə üzləşir. Məsələn, Avropa İttifaqı ölkələri 2020–2024-cü illərdə məlumat saxlama və bulud texnologiyalarına ümumilikdə 200 milyard avrodan çox sərmayə yönəldib. ABŞ-da isə data mərkəzlərinin sənaye dəyəri 2024-cü ildə 340 milyard dollar həddinə çatıb. Bu kontekstdə Azərbaycanın iki yeni data mərkəzinə sərmayə qərarı həm milli rəqəmsal müstəqilliyi gücləndirir, həm də regionda texnoloji güc balansını dəyişdirə biləcək iqtisadi resurs formalaşdırır.

Data mərkəzlərinin iqtisadi əhəmiyyəti yalnız informasiya saxlanması ilə məhdudlaşmır. Onlar e-ticarət, bank sektoru, dövlət xidmətləri, süni intellekt tətbiqləri və 5G texnologiyalarının işləkliyi üçün baza yaradır. Azərbaycan iqtisadiyyatında rəqəmsallaşma səviyyəsi artdıqca, lokal data saxlama imkanlarının genişlənməsi həm əməliyyat xərclərini azaldacaq, həm də xarici serverlərə texnoloji asılılığı minimuma endirəcək. Hazırda ölkədə bulud xidmətlərinin böyük hissəsi xarici provayderlər üzərindən həyata keçirilir. Bu isə məlumat təhlükəsizliyi baxımından strateji risk yaradır. “Azintelecom”un yeni data mərkəzləri bu asılılığı əhəmiyyətli dərəcədə azaldaraq dövlət və özəl sektor üçün təhlükəsiz informasiya mühiti formalaşdıracaq.

Digər tərəfdən, infrastrukturun regionlara yayılması iqtisadi coğrafiyanın balanslaşdırılması baxımından da mühüm addımdır. Hacıqabulda tikiləcək data mərkəzi yalnız texnoloji obyekt deyil, həm də yeni iş yerlərinin, lokal təchizat zəncirlərinin və innovasiya mərkəzlərinin yaranmasına təkan verəcək. Rəqəmsal iqtisadiyyatın regionlara yayılması informasiya texnologiyaları üzrə ixtisaslı kadrların hazırlanmasına və elmi-tədqiqat fəaliyyətlərinin stimullaşdırılmasına şərait yarada bilər. Bu, ölkənin “Azərbaycan 2030” sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasında müəyyən olunan rəqəmsal iqtisadiyyat modelinə tam uyğun gəlir.

Data mərkəzlərinin energetik effektivliyi və dayanıqlılığı məsələsi də diqqət mərkəzində olmalıdır. Qlobal tendensiya göstərir ki, belə obyektlərdə yaşıl enerji mənbələrinə keçid artıq prioritet sayılır. “Google”, “Microsoft” və “Amazon” kimi korporasiyalar karbon neytral data mərkəzlərinə keçid planlarını icra edirlər. Azərbaycanın enerji sistemində bərpa olunan enerji mənbələrinin payının artması fonunda, yeni data mərkəzlərinin bu xətt üzrə inteqrasiya edilməsi həm ekoloji, həm də iqtisadi baxımdan rasional qərardır. Bu addım gələcəkdə Azərbaycanın regional “yaşıl rəqəmsal mərkəz” kimi mövqeyini möhkəmləndirə bilər.

Nəticə etibarilə, “Azintelecom”un iki yeni data mərkəzinin inşası təkcə texnoloji yenilik deyil, həm də milli rəqəmsal iqtisadiyyatın əsas sütunlarından birinə çevriləcək strateji layihədir. Bu təşəbbüs ölkənin informasiya mühitinin müstəqilliyini, rəqəmsal xidmətlərin keyfiyyətini və innovativ potensialını artırmaqla yanaşı, Azərbaycanı regional texnoloji infrastruktur xəritəsində mühüm aktor kimi mövqeləndirəcək.

Nuray,

Aznews.az