Fiziki şəxslərin idxal və ixrac göstəriciləri: istehlak bazarında dəyişən tendensiyalar - ŞƏRH

2025-ci ilin yanvar-oktyabr aylarında fiziki şəxslər tərəfindən Azərbaycana idxal olunan mal və məhsulların dəyəri 1 milyard 787,8 milyon ABŞ dollarına çatıb ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 9,3 %-lik artım deməkdir. Fiziki şəxslərin idxalı ölkənin ümumi idxalının 9,3 %-ni təşkil edib. Eyni dövrdə fiziki şəxslərin ixracı isə 108,4 milyon ABŞ dolları olub və bu göstərici ötən illə müqayisədə 9,2 % azalıb.

Fiziki şəxslərin idxal və ixrac göstəriciləri Azərbaycanın xarici ticarət strukturunda nisbətən kiçik paya malik olsa da, istehlak bazarının formalaşmasında mühüm rol oynayır. İdxalın artması bir tərəfdən vətəndaşların xarici məhsullara olan tələbinin yüksəldiyini, digər tərəfdən isə elektron ticarətin və beynəlxalq poçt göndərişlərinin genişlənməsini göstərir. Qlobal miqyasda da oxşar tendensiyalar müşahidə olunur: Dünya Ticarət Təşkilatının məlumatına görə, 2024-2025-ci illərdə fiziki şəxslərin beynəlxalq onlayn alış-veriş həcmi 15 %-dən çox artıb. Bu artım əsasən e-ticarət platformalarının genişlənməsi və istehlakçıların daha rahat alış imkanlarına üstünlük verməsi ilə bağlıdır.

Azərbaycanın idxal strukturunda fiziki şəxslərin payının 9,3 % olması, ölkədə istehlakçı davranışlarının dəyişdiyini göstərir. Bu, xüsusilə orta təbəqənin xarici məhsullara çıxış imkanlarının artması ilə əlaqələndirilə bilər. Lakin ixrac göstəricilərinin azalması diqqət çəkir. Fiziki şəxslərin ixracı cəmi 0,5 %-lik paya malikdir və bu, əsasən kiçik həcmli ticarət əməliyyatları ilə bağlıdır. Azalmanın səbəbləri arasında logistik xərclərin yüksəlməsi, region ölkələrinin öz daxili istehsal imkanlarını artırması və gömrük qaydalarının sərtləşməsi göstərilə bilər. Qlobal bazarda da kiçik ixracatçılar üçün rəqabət güclənib: Avropa İttifaqında 2025-ci ilin ilk yarısında mikro-ixracatçılar üzrə göstəricilər 7 %-ə yaxın azalıb.

Nazirlər Kabinetinin 2020-ci ildə qəbul etdiyi qərarla gömrük rüsumundan azad edilən şəxsi sifarişlərin aylıq limiti 1000 dollardan 300 dollara endirilib. Bu məhdudiyyət fiziki şəxslərin idxal strukturuna birbaşa təsir göstərib. Məhdudiyyətin tətbiqi nəticəsində idxalın həcmi daha çox gündəlik istehlak mallarına yönəlib, yüksək dəyərli məhsulların isə rəsmi gömrük prosedurları ilə gətirilməsi zərurəti yaranıb. Bu, dövlətin fiskal siyasəti baxımından gömrük gəlirlərinin qorunmasına xidmət etsə də, istehlakçıların davranışlarını dəyişdirərək daha çox kiçik dəyərli məhsulların idxalını stimullaşdırıb.

Ümumi xarici ticarət göstəricilərinə nəzər saldıqda, 2025-ci ilin ilk on ayında Azərbaycanın ixracı 21,6 milyard, idxalı isə 19,2 milyard ABŞ dolları təşkil edib. Bu balans ölkənin tədiyə balansında müsbət saldonun qorunmasına imkan verir. Fiziki şəxslərin idxal və ixrac göstəriciləri bu strukturda kiçik paya malik olsa da, istehlak bazarının dinamikliyini və əhalinin xarici məhsullara çıxış imkanlarını əks etdirir. Bu, həm də Azərbaycanın iqtisadiyyatında qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı istehlakçı davranışlarının dəyişməsini göstərir.

Beləliklə, fiziki şəxslərin idxalında artım və ixracında azalma Azərbaycanın istehlak bazarında qlobal tendensiyalarla uyğunlaşan dəyişiklikləri ortaya qoyur. İdxalın artması e-ticarətin genişlənməsi və istehlakçıların xarici məhsullara marağının güclənməsi ilə bağlıdır, ixracın azalması isə kiçik ticarət əməliyyatlarının qlobal rəqabət fonunda zəifləməsi ilə izah olunur. Bu göstəricilər Azərbaycanın xarici ticarət strukturunda fiziki şəxslərin rolunun daha çox istehlak yönümlü olduğunu təsdiqləyir.

Nuray,

Aznews.az