Qara Dəniz Kabel Layihəsi Aİ-dən hüquqi və maliyyə dəstəyi alacaq - ŞƏRH

Avropa Komissiyasının Qara Dəniz Sualtı Kabel Layihəsini qarşılıqlı maraq doğuran layihələr siyahısına daxil etməsi Gürcüstan Rumıniya və bütövlükdə region üçün ciddi strateji mərhələ hesab olunur. Yeni qərar layihənin Aİ qanunvericiliyi üzrə birbaşa dəstək əldə etməsinə və xüsusilə enerji bağlantılarının 2035-ci ilədək gücləndirilməsi proqramına daxil olunmasına şərait yaradır. Bu isə həm hüquqi həm maliyyə həm də institusional baxımdan layihənin irəliləməsini sürətləndirəcək əsas mexanizmlərin formalaşdığı anlamına gəlir.

Layihənin siyahıya salınması Avropanın enerji infrastrukturunda Qara Dəniz hövzəsinin rolu ilə bağlı dəyişən yanaşmanın nəticəsidir. Aİ uzun müddətdir ki, enerji mənbələrinin şaxələndirilməsi və sistemlərarası ötürmə gücünün artırılması istiqamətində ardıcıl strategiya həyata keçirir. Xüsusən 2022-ci ildən sonra tədarük risklərinin yüksəlməsi Avropanın Cənub Qafqaz istiqamətinə marağını daha da artırdı. Gürcüstan Rumıniya xətti texniki olaraq yeni marşrut təqdim etdiyi üçün həm Avropanın elektrik sisteminə əlavə çeviklik qazandırır həm də Şərq tərəfdaşlığı çərçivəsində enerji inteqrasiyasının dərinləşməsinə şərait yaradır. Layihə 1 300 MVt ötürmə gücü ilə Cənubi Avropanın pik dövrlərdə enerji balanslaşdırılmasına real töhfə verə biləcək həcmdədir. Bu göstərici xüsusilə bərpa olunan enerjinin payının artdığı dövrdə vacibdir, çünki sistemdə dəyişkən istehsal həcmlərinin idarə olunması üçün güclü interkonnektorlar kritik rol oynayır.

Texniki-iqtisadi əsaslandırma mərhələsinin CESI tərəfindən təsdiqlənməsi layihənin real icra potensialının yüksək olduğunu göstərdi. Bu təsdiqlə birlikdə ENTSO-E TYNDP 2026–2036 planına layihənin daxil edilməsi onun artıq Avropa enerji sisteminin uzunmüddətli xəritəsində öz yerini aldığını sübut edir. Aİ qanunvericiliyinə tabe olması isə iki mühüm nəticə doğurur. Bir tərəfdən layihənin icrası üçün normativ mühit daha şəffaf və sabit çərçivəyə keçir, digər tərəfdən Avropanın xüsusi qrant proqramlarına çıxış yaranır və bu da maliyyələşmənin strukturunu xeyli yüngülləşdirir. İnfrastruktur layihələrinin ən çətin mərhələsi kapital cəlbidir, belə bir status isə investor risklərini azaldaraq daha əlçatan maliyyə modelinə yol açır.

Regional kontekstə baxıldıqda kabel xətti yalnız Gürcüstan və Rumıniyanın enerji bazarlarını deyil, bütün Qafqazın tranzit rolunu gücləndirir. Şərqi Avropa ilə Qafqaz arasında bu həcmdə birbaşa elektrik bağlantısı indiyədək mövcud olmayıb və bu səbəbdən layihə yeni coğrafi enerji xəritəsi yaradır. Cənubi Qafqaz ölkələri bərpa olunan enerji potensialının genişləndirilməsinə çalışdığı üçün belə bir bağlantı ixrac imkanlarını artırır və bazarlara çıxışı diversifikasiya edir. Aİ-nin enerji təhlükəsizliyinə verdiyi prioritet fonunda bu inteqrasiya region üçün həm iqtisadi həm də geoiqtisadi baxımdan əlavə stabil imkanlar yaradır.

Gürcüstan tərəfinin açıqlamasında vurğulanan hüquqi-siyasi dəstək layihənin gələcək mərhələlərində qərarların daha sürətli qəbuluna gətirib çıxara bilər. Aİ-nin interkonnektor layihələrinə göstərdiyi dəstək son onillikdə bir neçə nümunədə (Şimali Dəniz kabel sistemləri, Baltik ölkələrinin sinxronlaşdırma layihəsi) artıq özünü doğruldub. Qara Dəniz kabel xəttinin həmin qlobal tendensiyanın Cənub Qafqaz seqmenti kimi formalaşması ümumi enerji bazarı üçün ardıcıl siyasətin davamlılığını təsdiqləyir.

Layihənin uğurlu icrası Avropa ilə Qafqaz arasında enerji körpüsü rolunu möhkəmləndirəcək və elektrik ticarətində tamamilə yeni mərhələ aça bilər. Bu cür interkonnektorlar həm tariflərin formalaşmasına pozitiv təsir göstərir, həm də regional sistemlərin enerji dayanıqlığını yüksəldir. Bununla yanaşı, layihənin daxil olduğu strateji siyahı onun planlama mərhələsindən real icra mərhələsinə keçidi üçün vacib siyasət siqnalı kimi qiymətləndirilir. Məlumdur ki, Aİ-nin dəstək statusu alan layihələrin əksəriyyəti müvafiq proqramlar vasitəsilə maliyyə və texniki müşayiətlə tamamlanır və bu da Qara Dəniz kabelinin həm iqtisadi, həm texnoloji baxımdan regional enerji xəritəsində əhəmiyyətli mövqe qazanmasına imkan yaradır.

Nuray,

Aznews.az