Heyvandarlıq sığortasında artan ödənişlər: risklərin idarə olunması və aqrar dayanıqlığın güclənməsi - ŞƏRH

Aqrar Sığorta Fondu tərəfindən son illərdə heyvandarlıq təsərrüfatlarında baş verən hadisələrlə bağlı fermerlərə ümumilikdə 3,2 milyon manat sığorta ödənişi həyata keçirilməsi sektorun risklərini kompensasiya edən mexanizmlərin getdikcə daha aktiv işlədiyini göstərir. 2021-ci ildən 2025-ci ilin ilk on ayınadək ödənişlərin artım dinamikası həm təsərrüfatların sığortaya marağının yüksəldiyini, həm də risklərin strukturunda müşahidə olunan dəyişikliklərin daha rəqəmsal və idarəolunan bir sistem çərçivəsində qiymətləndirildiyini göstərir. Yoluxucu xəstəliklərdən tutmuş vəhşi heyvan hücumlarınadək, zəhərlənmələrdən ilan sancmalarına qədər geniş risk spektrinin sığorta təminatına daxil edilməsi aqrar istehsalın həssas təbiəti nəzərə alınanda xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Qlobal təcrübə göstərir ki, heyvandarlıq sığortası kənd təsərrüfatı ekosisteminin dayanıqlığının əsas elementlərindən biridir. ABŞ, Avstraliya və Avropa Birliyində analoji proqramlar heyvan tələfatı və xəstəlik risklərinin maliyyə təsirlərini minimuma endirmək üçün geniş istifadə edilir. Bu ölkələrdə sığorta mexanizmləri yalnız itkilərin ödənilməsi ilə məhdudlaşmır, həm də bio­təhlükəsizlik protokollarının gücləndirilməsi və təsərrüfatların idarəetmə səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün əlavə stimullar yaradır. Azərbaycanın sistemində də oxşar yanaşmanın formalaşması, yəni sığorta ilə tənzimləmə, texniki nəzarət və elektron qeydiyyatın paralel şəkildə tətbiqi sektorda risklərin idarə olunmasını daha qabaqcıl mərhələyə keçirir.

Dövlətin 50 faiz sığorta haqqı dəstəyi isə modelin iqtisadi cəlbediciliyini artıran əsas faktordur. Tariflərin 4,6-7,8 faiz aralığında olması və fermerlərin bunun yalnız yarısını ödəməsi heyvandarlıq təsərrüfatında risk idarəçiliyinin mümkün qədər əlçatan olması məqsədinə uyğundur. Məsələn, qiyməti 1000 manat olan bir inəyin 24-39 manat xərc ilə, 300 manatlıq qoyun və ya keçinin isə 7-11 manat xərc ilə sığortalana bilməsi beynəlxalq kontekstdə də olduqca rəqabətçi göstəricidir. Bu tip modellər Latın Amerikası ölkələrində sığorta iştirakçılığını artırmaq üçün tətbiq edilən subsidiya yanaşmaları ilə oxşarlıq təşkil edir və nəticədə risklərin daha geniş istehsalçı kütləsi arasında paylaşılmasını təmin edir.

Sığorta mexanizminin effektivliyi həm də əməliyyat proseslərinin şəffaf və peşəkar şəkildə həyata keçirilməsi ilə bağlıdır. Müstəqil aqrar sığorta ekspertlərinin təsərrüfatlara əvvəlcədən baxış keçirməsi və yalnız tələblərə cavab verən heyvanların sığorta təminatına götürülməsi risklərin qiymətləndirilməsində beynəlxalq standartlara uyğun yanaşmanı gücləndirir. Bununla yanaşı, EKTİS üzərindən rəsmi qeydiyyat tələbi həm bio­təhlükəsizlik, həm də fermerlərin məsuliyyət bölgüsü baxımından vacib rol oynayır. Bu cür rəqəmsal izlənmə sistemləri Avropa Birliyində tətbiq olunan heyvan identifikasiyası modellərinə bənzəyir və xəstəliklərin izlenməsi, risk xəritələrinin yaradılması kimi əlavə idarəetmə imkanları yaradır.

Artan sığorta ödənişləri eyni zamanda sektorda hava şəraiti, xəstəliklər və təbii yırtıcı hücumları kimi risklərin təsərrüfatlara real təsirini göstərir. Bu dinamika aqrar hava indeksli sığorta kimi yeni modellərin gələcəkdə tətbiqi üçün potensial bazanın mövcud olduğunu da göstərir. Fermerlərin sığortaya daha çox cəlb olunması isə həm maliyyə davamlılığını gücləndirir, həm də ölkənin aqrar istehsalında risklərin bölüşdürülməsi mexanizmlərinin daha yetkin bir sistemə çevrilməsinə şərait yaradır.

Heyvandarlıq sığortası Azərbaycanda tədricən yalnız kompensasiya mexanizmi olaraq deyil, həm də risklərin idarə olunduğu, elektron nəzarət sistemləri ilə inteqrasiya edilən müasir aqrar idarəetmə modelinin bir hissəsinə çevrilir. Bu istiqamətdə atılan addımlar struktur dayanıqlığı artırır və sektorun uzunmüddətli inkişaf trayektoriyasına müsbət təsir göstərir.

Aznews.az