Virtual icmalar – onlayn dostluqlar real sosial kapital əvəz edə bilərmi? - ARAŞDIRMA

İnternetin genişlənməsi ilə bəşəriyyətin sosial münasibətlər qurma üsulları da dəyişib. Əgər bir vaxtlar dostluqlar əsasən ailə, məktəb, iş mühiti və qonşuluq çərçivəsində formalaşırdısa, bu gün “virtual icmalar” anlayışı sosial həyatın yeni mərhələsini müəyyənləşdirir. Sosial şəbəkələr, forumlar, oyun platformaları və müxtəlif onlayn qruplar insanlara coğrafi məhdudiyyətləri aşaraq ünsiyyət qurmaq imkanı verir. Bu isə sual doğurur: onlayn dostluqlar real həyatda sosial kapitalın funksiyasını əvəz edə bilərmi?

Sosioloji nəzəriyyələrə görə, sosial kapital insanın əlaqələri, güvən şəbəkəsi və qarşılıqlı dəstək imkanları ilə ölçülür. Ənənəvi icmalar bu kapitalı birgə yaşam, əməkdaşlıq və təcrübə mübadiləsi vasitəsilə formalaşdırır. Virtual icmalarda isə mexanizm bir qədər fərqlidir: insanlar ortaq maraqlar əsasında toplaşır, coğrafiyadan asılı olmadan ünsiyyət qurur, məlumat və dəstək paylaşır. Bu proses bəzi hallarda ənənəvi icmalardan daha sürətli və çevik olur.

Psixoloji baxımdan virtual dostluqların əhəmiyyəti inkarolunmazdır. Araşdırmalar göstərir ki, onlayn ünsiyyət xüsusilə tənhalıq hissi yaşayan gənclər və müəyyən sosial qruplar üçün mühüm dəstək funksiyası daşıyır. İnsan bəzən real mühitdə paylaşa bilmədiyi fikirlərini anonimlik və məsafə verdiyi rahatlıqla internetdə bölüşə bilir. Bu, emosional yüngüllük və mənəvi dayaq yaradır.

Lakin real sosial kapitalı tam əvəz etmək məsələsi daha mürəkkəbdir. Virtual əlaqələr çox vaxt “zəif bağlar” üzərində qurulur. Yəni onlar geniş informasiya mübadiləsi və fikir müxtəlifliyi təmin etsə də, real həyatda tələb olunan güvən, fiziki dəstək və davamlı münasibətlər baxımından məhdud qalır. Məsələn, onlayn dost məsləhət verə bilər, amma çətin anında fiziki yardım göstərmək imkanına malik olmur. Bu baxımdan virtual icmalar daha çox əlavə şəbəkə, tamamlayıcı vasitə rolunu oynayır.

İqtisadi perspektivdə isə virtual icmalar yeni imkanlar açır. LinkedIn kimi platformalar artıq iş tapmaqda ənənəvi sosial kapitalı əvəzləyəcək səviyyəyə çatıb. Azərbaycanda da gənclər karyera və təhsil imkanları üçün sosial şəbəkələrdə qurduqları əlaqələrdən geniş istifadə edirlər. Onlayn icmalar həm də sahibkarlar üçün müştəri bazası, yaradıcı insanlar üçün auditoriya formalaşdırır. Bu, sosial kapitalın rəqəmsal formaya keçidini sübut edən tendensiyalardandır.

Digər tərəfdən, virtual dostluqların riskləri də mövcuddur. İnternetdə münasibətlərin asan qurulması onların eyni sürətlə qırılmasına səbəb olur. Sosial şəbəkələrdə “səthi dostluqlar”ın çoxluğu bəzən real həyatda dərin münasibətlərin formalaşmasına mane ola bilir. Bu, emosional bağlılığın zəifləməsinə, insanların daha çox təcrid olunmasına gətirib çıxara bilər.

Virtual icmalar real sosial kapitalı tam əvəz etmir, amma onun mühüm bir hissəsini təşkil edir və yeni reallıq formalaşdırır. Onlar coğrafi və sosial baryerləri aşaraq ünsiyyəti asanlaşdırır, informasiya mübadiləsini sürətləndirir və müxtəlif imkanlar yaradır. Bununla yanaşı, insan həyatının sosial dayaqları hələ də real münasibətlərə bağlı olaraq qalır. Sağlam balans isə hər iki mühitin bir-birini tamamlaması ilə mümkündür.

Nuray,

Aznews.az