Xarici diplomların tanınmasında yeni nəticələr: 751 müraciətdən 643-ü təsdiqləndi

Sentyabr ayımda xarici diplom tanınması üzrə 751 müraciətçinin 643-ü barədə müsbət qərar verilərək müvafiq şəhadətnamələr təqdim edilib, 108 nəfərin müraciəti isə mənfi qərarla yekunlaşıb. Mənfi qərar verilən hallara əsasən tədris yükünün az olması, kredit fərqləri, akkreditasiyasız ali təhsil müəssisələrində təhsil alma, qeyri-autentik diplom təqdim edilməsi və qiyabi formada bəzi ixtisaslarda təhsil alınması kimi səbəblər göstərilib. Ölkələr üzrə müraciətlərin böyük hissəsi Türkiyə, Rusiya, Ukrayna və Gürcüstandan olub. Ən çox müraciət olunan ixtisaslar sırasında hüquqşünaslıq, iqtisadiyyat, maliyyə, tibb və biznesin idarə edilməsi ixtisasları üstünlük təşkil edib.

Xarici diplomların tanınması məsələsi son illərdə Azərbaycanın təhsil sistemində ən çox müzakirə olunan və diqqət çəkən mövzulardan birinə çevrilib. Qloballaşan dünyada gənclərin xaricdə təhsil almaq meyli artdıqca, ölkəyə qayıtdıqdan sonra onların diplomlarının tanınması və əmək bazarına inteqrasiyası məsələsi də bir o qədər aktuallaşır. Təhsildə Keyfiyyət Təminatı Agentliyinin (TKTA) fəaliyyəti məhz bu prosesin şəffaf, obyektiv və beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə həyata keçirilməsinə xidmət edir. Agentliyin məqsədi xaricdə təhsil almış şəxslərin diplomlarının Azərbaycanın təhsil sisteminə və milli kvalifikasiya çərçivəsinə uyğunluğunu müəyyən etmək, həmçinin keyfiyyətsiz və saxta diplomların ölkə təhsil məkanına daxil olmasının qarşısını almaqdır.

Tanınma prosesi mürəkkəb və çoxmərhələli bir prosedurdur. Burada əsas meyarlar arasında tədris proqramının həcmi və məzmunu, tədris müddəti, ali təhsil müəssisəsinin akkreditasiyası, təhsil formasının (əyani, qiyabi və ya məsafədən) uyğunluğu, akademik fərqlərin miqyası və əldə olunan ixtisasın Azərbaycan təhsil sistemindəki ekvivalenti kimi amillər yer alır. TKTA-nın tətbiq etdiyi bu meyarlar ölkədə təhsilin keyfiyyətinin qorunması baxımından zəruridir. Çünki bəzi xarici universitetlərdə, xüsusilə kommersiya əsaslı fəaliyyət göstərən təhsil müəssisələrində akademik standartların aşağı olması və ya diplomların etibarlılığının şübhə doğurması halları müşahidə olunur.

Sentyabr ayı üzrə rəqəmlər göstərir ki, müraciət edənlərin böyük əksəriyyəti müsbət cavab alıb, bu da prosesin obyektivliyinə işarədir. 643 nəfərə şəhadətnamə təqdim edilməsi həm də o deməkdir ki, həmin şəxslərin diplomları Azərbaycan təhsil sisteminə uyğun hesab edilib və onlar ölkə daxilində ixtisasları üzrə işləmək, magistratura və ya doktorantura pilləsində təhsillərini davam etdirmək hüququ qazanıblar. Bu, həm də əmək bazarında kadr çatışmazlığının aradan qaldırılması və peşəkar mühitin zənginləşməsi baxımından mühüm göstəricidir.

Digər tərəfdən, 108 mənfi qərarın verilməsi də təsadüfi deyil. Burada məqsəd kiminsə təhsil hüququnu məhdudlaşdırmaq deyil, əksinə, keyfiyyət standartlarını qorumaqdır. Təhsil aldığı ölkənin tələblərindən az kredit toplamış, lazımi tədris yükünü mənimsəməmiş və ya akkreditasiyası olmayan universitetlərdə oxumuş şəxslərin diplomlarının tanınmaması təhsilin keyfiyyətinə nəzarətin zəruri tərkib hissəsidir. Bu yanaşma gələcəkdə xaricdə təhsil almaq istəyən tələbələr üçün də bir növ istiqamət rolunu oynayır. Onlar bu tələbləri nəzərə alaraq, daha etibarlı və beynəlxalq səviyyədə akkreditasiyadan keçmiş universitetlərə müraciət etməyə üstünlük verirlər.

Ölkələr üzrə müraciətlərin bölgüsü də maraqlı mənzərə ortaya qoyur. Türkiyə və Rusiya ən çox müraciət edilən ölkələr kimi illərdir bu siyahıda liderdir. Bu, həm coğrafi yaxınlıq, həm də dil və mədəni oxşarlıqla bağlıdır. Ukrayna, Gürcüstan və Belarus kimi ölkələrdə təhsil alanların sayının çoxluğu isə onların nisbətən əlçatan təhsil imkanları və daha aşağı təhsil xərcləri ilə əlaqədardır. Bununla belə, Qərb ölkələrindən, o cümlədən Böyük Britaniya, ABŞ, İtaliya və Almaniyadan gələn müraciətlər də artmaqdadır. Bu, Azərbaycan gənclərinin getdikcə daha çox beynəlxalq təhsil sistemlərinə inteqrasiya etdiyini göstərir.

İxtisas bölgüsü isə həm əmək bazarının, həm də cəmiyyətin maraqlarını əks etdirir. Hüquqşünaslıq, iqtisadiyyat, maliyyə, tibb və biznes idarəçiliyi kimi ixtisaslara olan tələbat bir tərəfdən bu sahələrin yüksək gəlirli və prestijli olması ilə, digər tərəfdən isə ölkədə bu istiqamətlərdə mütəxəssislərə ehtiyacın davam etməsi ilə bağlıdır. Bununla belə, mühəndislik, informasiya texnologiyaları və təbiət elmləri sahəsində müraciətlərin nisbətən az olması müəyyən balanssızlığın da göstəricisidir. Gələcəkdə dövlət səviyyəsində bu sahələrə marağın artırılması üçün təhsil strategiyalarının yenilənməsi zəruridir.

Xarici diplomların tanınması prosesi həm də beynəlxalq əməkdaşlıq və qarşılıqlı etimad məsələsinə təsir göstərir. Azərbaycan bir çox ölkələrlə diplomların qarşılıqlı tanınması haqqında sazişlər imzalayıb. Bu, xüsusilə Türkiyə, Rusiya və Gürcüstan kimi ölkələrdə təhsil alan tələbələrin diplomlarının daha çevik və sürətli şəkildə tanınmasına şərait yaradır. Eyni zamanda, Avropa ölkələri ilə akademik tanınma prosedurlarının uyğunlaşdırılması Bolonya prosesinə inteqrasiyanın tələblərinə cavab verir.

Nəticə etibarilə, Sentyabr ayı üzrə açıqlanan göstəricilər göstərir ki, Azərbaycanda təhsil keyfiyyətinə nəzarət mexanizmləri sistemli şəkildə fəaliyyət göstərir. Xarici diplomların tanınması üzrə aparılan bu şəffaf və kriteriyalara əsaslanan proses, həm təhsilin keyfiyyətinin qorunmasına, həm də gənclərin gələcəkdə rəqabətədavamlı mütəxəssislər kimi yetişməsinə xidmət edir. Bu, həm dövlət siyasətinin, həm də cəmiyyətin təhsil sahəsində artan məsuliyyət hissinin bariz təzahürüdür. Azərbaycanın təhsil məkanında belə bir sistemin formalaşması ölkənin insan kapitalının inkişafında mühüm addım kimi qiymətləndirilə bilər.

Aznews.az