Qohum nikahları yasaqlandı: ictimaiyyət bu qərarı niyə təqdir edir?

Azərbaycanda qohum nikahlarının məhdudlaşdırılması ilə bağlı hüquqi dəyişikliklər iyulun 1-dən etibarən qüvvəyə minib. Ədliyyə Nazirliyinin məlumatına görə, bu dəyişikliklər ailə qurmaq istəyən şəxslərin yaxın qohumlar arasında nikah bağlamasına qadağa qoyur. Yeni qaydalar əmioğlu ilə əmiqızı, xalaoğlu ilə xalaqızı, bibiqızı ilə dayıoğlu və digər qohumluq münasibətləri əsasında nikahların bağlanmasını məhdudlaşdırır. Qanunvericiliyin tələblərinə əsasən, nikah bağlamaq istəyən şəxslərin qohumluq münasibətləri müvafiq sənədlər və ya informasiya sistemi vasitəsilə yoxlanılacaq. Bu dəyişikliklər, ilk növbədə, irsi xəstəliklərin qarşısının alınması və gələcək nəsillərin sağlamlığının qorunması məqsədini güdür.

Qohum nikahları dünyada geniş müzakirə olunan bir məsələdir və onların yaratdığı fəsadlar elmi araşdırmalarla dəfələrlə sübut olunub. Belə nikahlar zamanı yaxın qohumlar arasında genetik oxşarlıqlar səbəbindən irsi xəstəliklərin ötürülmə riski artır. Məsələn, dovşandodaqlıq, hidrosefaliya, anadangəlmə ürək qüsurları, inkişaf gerilikləri, həmçinin nadir genetik xəstəliklərin yaranması ehtimalı qohum nikahları zamanı daha yüksəkdir. Bu, yalnız fərdi səviyyədə ailələrə mənfi təsir etmir, həm də sağlamlıq sisteminə və sosial müdafiə mexanizmlərinə əlavə yük yaradır. Genetik risklərin yüksəkliyi səbəbindən belə nikahlar nəticəsində dünyaya gələn uşaqların həyat keyfiyyəti ciddi şəkildə aşağı düşə bilər, onların tibbi xidmətlərə ehtiyacı artır və bu, ailələrə həm mənəvi, həm də maddi cəhətdən təsir göstərir.

Bu qərarı təqdir edən “Sağlam Nəsil” ictimai birliyi qohum nikahlarının yaratdığı genetik və sosial təhlükələrə geniş diqqət çəkərək, mövqeyini ifadə edib. Təşkilat bildirib ki, yaxın qohumlar arasında evliliklər genetik riskləri artırır və nəticədə sağlamlıq problemləri ilə dünyaya gələn uşaqların sayı çoxalır. Bu cür xəstəliklərə misal olaraq dovşandodaqlıq, hidrosefaliya və genetik deformasiyalar göstərilib. QHT-nin ekspertləri qeyd edirlər ki, qohum nikahlarının qarşısının alınması, irsi xəstəliklərin azaldılmasında və cəmiyyətin ümumi genetik sağlamlığının qorunmasında mühüm rol oynayacaq.

“Sağlam Nəsil” təşkilatının açıqlamasında həmçinin bu mövzuda maarifləndirmə işlərinin əhəmiyyəti vurğulanıb. Onlar bildirirlər ki, qanunvericilikdə edilən dəyişikliklər cəmiyyətin bu sahədə məlumatlılıq səviyyəsinin artırılması ilə müşayiət olunmalıdır. Xüsusilə kənd yerlərində və ənənəvi ailə dəyərlərinin güclü olduğu ərazilərdə bu məsələyə dair təbliğat kampaniyalarının aparılması vacibdir. Təşkilat məktəblərdə və ali təhsil müəssisələrində genetik sağlamlıq, ailə dəyərləri və qohum nikahlarının riskləri haqqında təlimlərin keçirilməsini təklif edir. Eyni zamanda, televiziya, sosial media və kütləvi informasiya vasitələrindən istifadə edərək geniş ictimai müzakirələrin təşkili zərurəti də qeyd olunub.

Təşkilatın mövqeyinə əsasən, qanunvericiliyin tətbiqi prosesində şəffaflıq və vətəndaşların hüquqlarının təmin edilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır. Nikah bağlamaq istəyən şəxslərin qohumluq əlaqələrinin yoxlanılması zamanı məlumatların dəqiq və ədalətli şəkildə qiymətləndirilməsi təmin olunmalıdır. Bu yanaşma, həm hüquqi mexanizmlərin effektivliyini artıracaq, həm də cəmiyyətin dövlət qurumlarına olan inamını möhkəmləndirəcəkdir.

“Sağlam Nəsil” təşkilatı bu dəyişiklikləri cəmiyyətin genetik sağlamlığını qorumaq üçün vacib addım kimi qiymətləndirərək, həmçinin bu məsələdə vətəndaş cəmiyyətinin və dövlət qurumlarının sıx əməkdaşlığının əhəmiyyətini vurğulayıb. Təşkilat hesab edir ki, bu dəyişikliklər gələcək nəsillərin sağlam və güclü inkişafına birbaşa təsir göstərəcək.

Qohum nikahlarının məhdudlaşdırılması ilə bağlı qərar bir neçə mühüm aspektdən dəyərləndirilə bilər. İlk növbədə, bu məsələ elmi əsaslara dayanır. İrsi xəstəliklər və genetik deformasiyalar, məsələn, hidrosefaliya və dovşandodaqlıq kimi halların qohum nikahlarında daha çox müşahidə olunması faktlarla sübut edilmişdir. Bu yanaşma elmi məlumatlara əsaslanaraq irəli sürülmüşdür və cəmiyyətin sağlamlıq səviyyəsinin yüksəldilməsinə yönəlmişdir.

Eyni zamanda, bu mövzu yalnız fərdi ailə məsələsi deyil, dövlət və cəmiyyətə birbaşa təsir edən sosial məsələ kimi qiymətləndirilməlidir. QHT-lər bu mövqeyi dəstəkləyərək vurğulayırlar ki, ailə qurma yalnız iki fərdin seçimi ilə məhdudlaşmamalıdır. Bu münasibətlərin nəticələri birbaşa cəmiyyətin genetik sağlamlığına və ümumi rifahına təsir göstərir.

Qərarın digər vacib tərəfi maarifçilik çağırışıdır. Hüquqi məhdudiyyətlər təkbaşına kifayət etmir; paralel olaraq geniş maarifləndirmə işləri aparılmalıdır. İnsanlara genetik risklər haqqında məlumat verilməli, elmi bilgilər əsasında maarifçilik təşəbbüsləri həyata keçirilməlidir. Bu proses məktəblərdən tutmuş kütləvi informasiya vasitələrinə qədər hər bir səviyyədə təşkil edilməlidir.

Nəhayət, qərarın tətbiqi ilə bağlı mənfi nəticələrin düzgün dəyərləndirilməsi vacibdir. Qohum nikahlarının yaratdığı tibbi, sosial və iqtisadi problemlərin kompleks şəkildə qiymətləndirilməsi cəmiyyətin resurslarının qorunmasına və daha sağlam gələcəyin təmin edilməsinə xidmət edir. Beləliklə, bu yanaşma həm fərdi, həm də ictimai səviyyədə daha güclü bir gələcək qurmağa imkan yaradır.

Nuray,

AzNews.az