Tənha nəsil: Sosial şəbəkələr dövründə yaxınlığın itkisi

Müasir dövrdə sosial şəbəkələrin həyatımıza sürətlə daxil olması insanlara ünsiyyət üçün yeni imkanlar açıb. Artıq hər kəs minlərlə izləyici və dost siyahısına sahib ola, dünyanın müxtəlif yerlərində yaşayan insanlarla asanlıqla əlaqə qura bilir. Lakin paradoks ondadır ki, bu qədər çox ünsiyyət kanallarına baxmayaraq insanlar özlərini heç vaxt olmadığı qədər tənha hiss edirlər. Sosioloqlar bu tendensiyanı “tənha nəsil” adlandırır və bu hadisənin həm fərdi, həm də ictimai miqyasda ciddi nəticələrə səbəb ola biləcəyini vurğulayırlar.

Rəqəmsal platformalar insanlara kütləvi əlaqə imkanı yaratsa da, bu əlaqələrin böyük hissəsi səthi xarakter daşıyır. Bir çox gənc sosial şəbəkələrdə vaxt keçirdikcə real həyatda yaxın münasibətlər qurmaqda çətinlik çəkir. ABŞ-da aparılan bir sorğu nəticəsində məlum olub ki, 18–29 yaş arasında olan insanların 60 faizi tez-tez özlərini tənha hiss etdiklərini bildiriblər. Virtual yaxınlıq emosional bağların zəifləməsinə, ünsiyyətin dərinlikdən məhrum olmasına gətirib çıxarır.

Tənhalıq təkcə sosial münasibətlərin yoxluğu ilə bağlı deyil, həm də sağlamlığa təsir edən ciddi bir amildir. Uzunmüddətli tənhalıq depressiya, anksiyete, yuxu pozğunluğu və ürək-damar xəstəliklərinin yaranmasına zəmin yaradır. Hətta bəzi tədqiqatçılar tənhalığı siqaret çəkmə ilə müqayisə edərək insan ömrünü qısaltmaq potensialının eyni dərəcədə təhlükəli olduğunu bildirirlər. Bu səbəbdən də Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tənhalığı artıq qlobal ictimai sağlamlıq problemi kimi dəyərləndirir.

Fenomenin iqtisadi tərəfləri də diqqət çəkir. Tənhalıq iş yerlərində məhsuldarlığın azalmasına, əmək bazarında sosial uyğunlaşma çətinliklərinə gətirib çıxarır. Bu, xüsusilə inkişaf etmiş ölkələrdə daha çox müşahidə olunur. Yaponiyada gənclərin böyük bir qismi cəmiyyətlə əlaqəni tamamilə kəsərək illərlə evdə qalır və bu hal “hikikomori” fenomeni kimi tanınır. Avropada isə tənhalıq dövlət səviyyəsində gündəmə gətirilib. Böyük Britaniya hətta 2018-ci ildə bu problemin miqyasını nəzərə alaraq “Tənhalıq naziri” vəzifəsi təsis edib.

Sosioloqların fikrincə, bu tendensiyanın arxasında bir neçə əsas səbəb dayanır. Gənclər getdikcə daha çox urbanizasiya şəraitində böyüyür, ailədən uzaqda yaşayır və fərdi həyat tərzi keçirirlər. İş və təhsil mühiti isə günü-gündən daha rəqabətli olur və insanlar arasında emosional yaxınlığı zəiflədir. Romantik münasibətlərdə uzunmüddətli bağların zəifləməsi də tənhalıq hissini gücləndirən amillərdən biridir.

Bu böhrandan çıxış yolu kimi yalnız texnologiyanın istifadəsini məhdudlaşdırmaq kifayət etmir. Cəmiyyət yeni sosial mexanizmlər yaratmalı, insanları birləşdirən mühitləri gücləndirməlidir. Kitabxanalar, parklar, mədəniyyət mərkəzləri və ictimai tədbirlər insanların üz-üzə ünsiyyət imkanlarını artırmaq üçün daha aktiv şəkildə işlədilməlidir. Könüllülük proqramları, sosial layihələr və məktəblərdə emosional sağlamlıqla bağlı tədris proqramları gənclərin sosial bacarıqlarını inkişaf etdirməyə kömək edə bilər.

“Tənha nəsil” fenomeni göstərir ki, texnologiya hər nə qədər geniş əlaqə imkanları yaratsa da, insanın əsas ehtiyacı olan yaxınlıq və mənsubiyyət hissini tam əvəz edə bilmir. Əgər bu problemə diqqət yetirilməsə, gələcəkdə həm psixoloji sağlamlıq böhranı, həm də sosial parçalanma təhlükəsi ilə üz-üzə qala bilərik. Bu səbəbdən tənhalığın qarşısını almaq təkcə fərdi məsələ deyil, həm də dövlətlərin, cəmiyyətlərin və bütün insanlığın üzərinə düşən qlobal bir vəzifədir.

AzNews.az