Qısqanclığın dərin psixoloji səbəbləri

Qısqanclıq, sevginin tündləşmiş, qorxuyla qarışmış formasıdır. Onun mahiyyətində bir paradoks dayanır: insan sevdiyi şəxsə sahib olmaq istədikcə, onu itirmək qorxusunu da böyüdür. Bu hiss nə qədər dağıdıcı görünürsə, bir o qədər də təbii və qədimdir. Qısqanclıq bioloji olaraq təkamül dövründən qalma müdafiə mexanizmidir — partnyoru qorumaq, genetik əlaqəni saxlamaq instinktindən doğur. Amma psixoloji səviyyədə bu, özünə dəyər hissi və güvən mexanizmləri ilə sıx bağlıdır.

Uşaqlıqda sevgi şərtlərlə verildikdə, insanın beynində “məni yalnız müəyyən şəkildə davrananda sevirlər” düşüncəsi formalaşır. Belə insanlar böyüdükdə sevginin itməsi qorxusunu daşıyır və münasibətdə hər bir dəyişiklik, diqqətin azalması, ya da sadəcə partnyorun sərbəst davranışı onlarda təhlükə siqnalı yaradır. Beyin bu vəziyyətdə “amigdala” vasitəsilə həyəcan reaksiyasını işə salır və insan nəzarət hissini bərpa etmək üçün davranışa keçir — suallar, təzyiq, emosional partlayışlar. Amma bu cəhdlər nə qədər çox olsa, münasibət bir o qədər boğucu olur, çünki sevgi təzyiqdə yox, azadlıqda nəfəs alır.

Qısqanclığın kökündə çox vaxt özünə inamsızlıq və müqayisə dayanır. “O, məndən yaxşıdırmı?”, “Mən yetərincə dəyərliyəmmi?” kimi düşüncələr insanı içdən yeyir. Sosial media dövründə bu hiss daha da dərinləşir, çünki hər kəs ideal görünür, hər münasibət “mükəmməl” təqdim olunur və insanlar öz reallığını başqalarının vitrini ilə ölçür. Bu, qısqanclığın emosional zəhərini gücləndirir.

Amma qısqanclığı tamamilə aradan qaldırmaq mümkün deyil, çünki o, sevginin bir hissəsidir. Əsl məqsəd onu idarə etməyi öyrənməkdir. Bunun üçün insan özünə “mən nədən qorxuram?” sualını verməlidir. Çünki qısqanclıq çox vaxt partnyorla yox, öz daxili narahatlığımızla dialoqdur. Özünü tanıyan, dəyər hissini kənar təsdiqlə deyil, daxili inamla quran insan münasibətdə daha sakit, etibarlı və azad olur. Qısqanclığın müalicəsi özünə sevgidən keçir, çünki özünə güvənən insan başqasını itirmək qorxusuna deyil, paylaşma zövqünə fokuslanır.

Əsl sevgi nəzarət deyil, inam üzərində qurulur. Qısqanclıq isə o inamın titrəməsidir. Hər kəs bu hissi yaşayır, amma fərq ondadır ki, kimisi onu münasibətin düşməninə, kimisi isə öz inkişafının aynasına çevirir.

AzNews.az