Profilaktikanın gücü: Sağlamlığın Sirri müalicədə deyil, qarşısını almaqdadır

Profilaktikanın gücü insanların sağlamlığını qorumaqda, xəstəliklərin qarşısını almaqda və uzunömürlülüyü təmin etməkdə ən mühüm amillərdən biridir. Müasir dövrdə tibbin inkişafı, texnologiyanın sürətli irəliləyişi və dərman sənayesinin güclənməsi bir çox xəstəliyin müalicəsini mümkün etsə də, yenə də ən effektiv və ən ucuz yol xəstəliyi baş vermədən önləməkdir. Profilaktika yalnız fərdi sağlamlıq üçün deyil, cəmiyyətin ümumi rifahı, iqtisadi sabitliyi və səhiyyə sisteminin davamlılığı üçün də həyati əhəmiyyət daşıyır. Xəstəliklər baş verdikdən sonra aparılan müalicə çox zaman həm maddi, həm də mənəvi baxımdan böyük itkilərə səbəb olur. Halbuki düzgün qidalanma, fiziki aktivlik, gigiyena qaydalarına riayət, peyvəndləmə və mütəmadi tibbi müayinələr kimi sadə addımlar bir çox ciddi xəstəliyin qarşısını ala bilər.

Profilaktikanın gücü həm də maarifləndirmə ilə sıx bağlıdır. İnsanların sağlam həyat tərzi barədə məlumatlı olması onların riskli davranışlardan uzaq durmasına, sağlam vərdişlər formalaşdırmasına şərait yaradır. Əgər insan siqaretin, alkoqolun, qeyri-sağlam qidalanmanın və stressin orqanizmə təsirini dərindən dərk edirsə, bu davranışları tərk etmə ehtimalı daha yüksək olur. Məhz bu səbəbdən bir çox ölkələrdə məktəblərdə, iş yerlərində və ictimai proqramlarda sağlamlıq təhsili prioritet istiqamət kimi qəbul edilir. Sağlam düşüncə tərzi formalaşdırmaq cəmiyyətin gələcək nəsillərinin daha güclü və məhsuldar olmasına imkan verir.

Digər tərəfdən, profilaktikanın iqtisadi təsiri də danılmazdır. Müalicə və hospital xərcləri, uzunmüddətli dərman istifadəsi və iş qabiliyyətinin azalması həm fərdi, həm də dövlət büdcəsi üçün ciddi yük yaradır. Əgər dövlət səhiyyə siyasətində profilaktik tədbirlərə daha çox diqqət ayırarsa, xəstəliklərin yayılma faizi azalır, xəstəxanalarda sıxlıq və dərman xərcləri minimuma enir. Məsələn, qan təzyiqi, diabet və piylənmə kimi xroniki xəstəliklər çox zaman sadəcə düzgün qidalanma və mütəmadi hərəkətlə önlənə bilər. Bu həm insanın həyat keyfiyyətini yüksəldir, həm də səhiyyə sisteminə düşən yükü azaldır.

Profilaktikanın ən təsirli istiqamətlərindən biri peyvəndləmədir. Peyvəndlər tarix boyu milyonlarla insanın həyatını xilas edib. Qızılca, poliomielit, difteriya, hepatit və digər yoluxucu xəstəliklər peyvənd proqramları sayəsində artıq bir çox ölkələrdə nadir hallarda müşahidə olunur. Lakin bəzi hallarda peyvəndlərlə bağlı yanlış məlumatlar, qorxu və dezinformasiya insanları bu imkanlardan uzaqlaşdırır ki, bu da cəmiyyətin ümumi sağlamlığı üçün ciddi risk yaradır. Peyvənd yalnız fərdi qorunma vasitəsi deyil, həm də kollektiv immunitetin formalaşması üçün vacibdir.

Müasir profilaktika anlayışı təkcə fiziki sağlamlıqla məhdudlaşmır. Psixoloji rifah da sağlamlığın ayrılmaz hissəsidir. Stressin idarə olunması, düzgün yuxu rejimi, emosional balans və sosial münasibətlər də insanın ümumi sağlamlıq vəziyyətinə birbaşa təsir göstərir. İnsan orqanizmi bir bütöv sistemdir və hər bir hissəsinin harmoniyası ümumi sağlamlığı qoruyur. Buna görə də psixoloji profilaktika – yəni ruhi gərginliyin qarşısının alınması, relaksasiya üsullarının öyrənilməsi və stress faktorlarının azaldılması – tibbi profilaktikanın vacib tamamlayıcısıdır.

Profilaktikanın effektivliyi həm də mütəmadi tibbi müayinələrdən keçir. Bir çox xəstəliklər, xüsusilə xərçəngin erkən mərhələləri və ürək-damar problemləri, vaxtında aşkarlanarsa tamamilə müalicə oluna bilər. Amma insanlar çox zaman yalnız ağrı və ya ciddi simptom hiss etdikdə həkimə müraciət edirlər. Halbuki ildə bir dəfə aparılan ümumi müayinə, qan analizləri və ultrasəs yoxlamaları bir çox potensial təhlükəni vaxtında aşkara çıxarır.

Nəticə etibarilə, profilaktika yalnız bir tibbi termin deyil, həyat fəlsəfəsidir. O, sağlamlığın dəyərini xəstələnmədən öncə anlamaya çağırır. Müasir insanın üzərinə düşən əsas vəzifə öz orqanizminə laqeyd yanaşmamaq, bədənini dinləmək və sağlam həyat prinsiplərini gündəlik vərdişə çevirməkdir. Unutmaq olmaz ki, sağlam cəmiyyət sağlam fərdlərdən yaranır, sağlam fərdlər isə xəstəliyin qarşısını almağın məsuliyyətini dərk edən insanlardır. Profilaktika nə qədər erkən və sistemli tətbiq edilərsə, o qədər çox həyat qorunur, o qədər az dərd və iztirab yaşanır. Sağlamlığın sirri müalicədə deyil, onun qorunmasındadır.

AzNews.az