Sağlamlıq və ekoloji faktorlar: təmiz hava, su və qidanın tibbi dəyəri

İnsanın sağlamlığı təkcə genetik amillərdən və tibbi xidmətin səviyyəsindən deyil, həm də yaşadığı mühitin keyfiyyətindən asılıdır. Ətraf mühit — nəfəs aldığımız hava, içdiyimiz su və gündəlik qəbul etdiyimiz qida — bədənimizin hər bir hüceyrəsinin fəaliyyətinə təsir göstərən əsas elementlərdir. Bu üç faktorun təmizliyi və keyfiyyəti insan orqanizminin uzunömürlülüyünün, immun sisteminin gücünün və həyat keyfiyyətinin təməlidir.

Havanın keyfiyyəti sağlamlığın ən vacib, lakin çox zaman nəzərdən qaçırılan komponentidir. Təmiz hava bədənə oksigen daşıyır, beyinin və ürəyin fəaliyyətini tənzimləyir, hüceyrələrin enerji istehsalını təmin edir. Lakin sənayeləşmə, nəqliyyatın çoxluğu və ekoloji balansın pozulması nəticəsində atmosfer havası çox zaman zərərli qazlarla, toz və ağır metallarla çirklənir. Bu isə astma, bronxit, ürək-damar xəstəlikləri və hətta xərçəng kimi xəstəliklərin yaranmasına şərait yaradır. Şəhər mühitində yaşayan insanlar bəzən bu çirklənməyə elə vərdiş edirlər ki, təmiz dağ havasının orqanizmə necə təsir etdiyini yalnız təbiətə çıxdıqda hiss edirlər. Havanın təmizliyi yalnız ağciyərləri deyil, həm də beyini qoruyur; çünki oksigen çatışmazlığı yaddaş zəifliyi, yuxusuzluq və depressiya riskini artırır.

Su həyatın və sağlamlığın digər vacib dayağıdır. Orqanizmin təxminən 70 faizi sudan ibarətdir və hər bir bioloji proses onun vasitəsilə baş verir. Lakin suyun təmizliyi ciddi təhlükə altındadır. Çirkli və ya kimyəvi maddələrlə təmasda olan su mənbələri insan orqanizminə toksinlər, bakteriyalar və ağır metalları daşıya bilər. Bu isə böyrək, qaraciyər və həzm sistemi xəstəliklərinin əsas səbəblərindən biridir. İçməli suyun keyfiyyətinin qorunması, mənbələrin təmiz saxlanması, filtrasiya və gigiyena vərdişləri həm dövlət səviyyəsində, həm də fərdi miqyasda prioritet olmalıdır. Hər gün bədənə daxil olan su, əslində, hüceyrələrə həyat, enerji və bərpa gücü verir.

Qida isə bədən üçün həm enerji mənbəyi, həm də dərmandır. Lakin müasir dövrdə qidalanma anlayışı təbiilikdən uzaqlaşmışdır. Emal olunmuş, kimyəvi əlavələrlə dolu, süni rəng və dad artırıcı maddələrlə zəngin məhsullar insanın orqanizmini yavaş-yavaş zəhərləyir. Bu cür qidalar qısamüddətli toxluq hissi yaratsa da, uzunmüddətli perspektivdə bədən funksiyalarını pozur. Vitamin və mineral çatışmazlığı, piylənmə, şəkərli diabet, ürək-damar xəstəlikləri məhz düzgün olmayan qidalanmanın nəticəsidir. Təmiz, təbii, yerli və mövsümi qidaların seçilməsi orqanizmin özünü bərpa etmə qabiliyyətini artırır. Hər bir meyvə, tərəvəz və təbii məhsul, əslində, təbiətin təqdim etdiyi dərmandır — lakin yalnız o halda ki, onun yetişdiyi torpaq və su təmiz, havası sağlam mühitdə olsun.

Ətraf mühitlə sağlamlıq arasında birbaşa və qarşılıqlı əlaqə mövcuddur. İnsan təbiətin bir hissəsidir, ondan ayrı yaşaya bilməz. Əgər təbiət zəhərlənirsə, insan bədəni də zəhərlənir. Torpağın kimyəvi gübrələrlə yüklənməsi, su hövzələrinin sənaye tullantıları ilə çirklənməsi və meqapolislərdə havanın qazlarla dolması bəşəriyyətin gələcəyini təhdid edən görünməz təhlükələrdir. Bu səbəbdən ekoloji sağlamlıq yalnız ekoloqların deyil, həkimlərin, müəllimlərin, siyasətçilərin və hər bir fərdin məsuliyyətidir.

Sağlam həyat tərzi təkcə idman və düzgün qidalanmadan ibarət deyil. O, həm də təbiətlə harmoniyada yaşamaq, tullantıları azaltmaq, suya, torpağa və havaya hörmətlə yanaşmaq deməkdir. Təmiz mühitdə böyüyən uşaq sağlam düşünür, sağlam düşünən insan isə sağlam cəmiyyət yaradır. Təbii mühitə qayğı göstərmək, əslində, insanın öz orqanizminə, gələcək nəsillərinə və bəşəriyyətin rifahına qayğı göstərmək deməkdir.

AzNews.az